Những trẻ em không được gia đình cung cấp và duy trì sự bảo vệ an toàn và êm ấm tự phát triển những lối ứng phó giúp chúng tồn tại từ ngày qua ngày khác. Ví dụ, chúng có thể trở nên quá nhạy cảm với tâm trạng của người khác, luôn quan sát để biết những người lớn xung quanh đang cảm thấy gì và sẽ cư xử như thế nào. Chúng có thể che giấu cảm xúc của mình với người khác, không bao giờ để họ thấy khi họ sợ hãi, buồn bã hay tức giận.
Những kiểu ứng phó này thực sự có ích khi các mối đe dọa về thể chất và/hoặc cảm xúc luôn hiện hữu. Tuy nhiên, khi đứa trẻ lớn lên và gặp được những mối quan hệ an toàn, sự thích nghi này không còn hữu ích nữa. Trên thực tế, chúng có thể phản tác dụng và cản trở khả năng sống, yêu và được yêu.
Chấn thương tâm lý phức tạp có thể ảnh hưởng đến trẻ em theo nhiều cách. Dưới đây là một số tác động phổ biến.
Vấn đề với các mối quan hệ
Không thể đánh giá thấp tầm quan trọng của mối quan hệ giữa trẻ và người chăm sóc. Thông qua mối quan hệ với những nhân vật gắn bó quan trọng, trẻ học cách tin tưởng, điều chỉnh cảm xúc và tương tác với thế giới. Chúng thiết lập cảm giác về thế giới là một nơi an toàn hoặc không an toàn, hiểu được giá trị của chính chúng với tư cách là những cá nhân độc lập.
Khi những mối quan hệ đó không ổn định hoặc khó đoán, trẻ sẽ học được rằng chúng sẽ không thể dựa vào sự giúp đỡ của người khác. Khi chính những người chăm sóc lại bóc lột và lạm dụng một đứa trẻ, đứa trẻ sẽ nghĩ rằng mình thật tồi tệ và thế giới là một nơi kinh khủng.
Phần lớn trẻ em bị lạm dụng hoặc bị bỏ rơi gặp khó khăn trong việc phát triển mối quan hệ gắn bó lành mạnh với người chăm sóc. Những đứa trẻ không có sự gắn bó lành mạnh đã được các nghiên cứu cho thấy là dễ bị căng thẳng hơn. Họ gặp khó khăn trong việc kiểm soát và thể hiện cảm xúc, đồng thời có thể phản ứng dữ dội hoặc không phù hợp với các tình huống khác nhau.
Khả năng phát triển các mối quan hệ lành mạnh, hỗ trợ của chúng ta với bạn bè và những người quan trọng khác phụ thuộc vào việc chúng ta đã phát triển những loại quan hệ đó trước tiên trong gia đình của mình. Một đứa trẻ có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp có thể gặp vấn đề trong các mối quan hệ lãng mạn, tình bạn và với những nhân vật có thẩm quyền, chẳng hạn như giáo viên hoặc cảnh sát.
Vấn đề về sức khỏe thể chất
Sự phát triển bình thường của các chức năng sinh học được xác định một phần bởi môi trường. Khi một đứa trẻ lớn lên trong sợ hãi hoặc bị căng thẳng liên tục hoặc cực độ, hệ thống miễn dịch và các hệ thống phản ứng với căng thẳng của cơ thể có thể phát triển lệch lạc. Sau này, khi đứa trẻ hoặc người lớn tiếp xúc với căng thẳng ở mức độ bình thường, các hệ thống này có thể tự động phản ứng như thể cá nhân đó đang bị căng thẳng cực độ.
Ví dụ, một cá nhân có thể thở gấp hoặc tim đập nhanh, thậm chí có thể “ngừng hoạt động” hoàn toàn khi rơi vào một tình huống căng thẳng. Những phản ứng này, dù có tính thích ứng khi đối mặt với một mối đe dọa lớn, nhưng lại không tương xứng trong bối cảnh căng thẳng bình thường và thường bị người khác coi là “phản ứng thái quá” hoặc là “không phản ứng” hoặc “thờ ơ”.
Những yếu tố gây căng thẳng trong môi trường sống có thể làm giảm sự phát triển của não và hệ thần kinh. Việc không có sự kích thích tư duy trong môi trường phó mặc có thể hạn chế não bộ phát triển hết tiềm năng của nó. Trẻ em có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp có thể phát triển các triệu chứng thể lý mãn tính, chẳng hạn như đau đầu hoặc đau bụng.
Trong các nghiên cứu, người trưởng thành có tiền sử chấn thương thời thơ ấu có các vấn đề và tình trạng thể chất mãn tính nhiều hơn. Họ có thể tham gia vào các hành vi nguy hiểm làm phức tạp thêm các tình trạng này (ví dụ: hút thuốc, sử dụng chất gây nghiện, chế độ ăn kiêng và thói quen tập thể dục dẫn đến béo phì).
Thanh thiếu niên có chấn thương tâm lý phức tạp thường bị rối loạn các phản ứng cơ thể, nghĩa là họ phản ứng quá mức hoặc phản ứng kém với kích thích từ các giác quan. Ví dụ, họ có thể quá nhạy cảm với âm thanh, mùi, xúc giác hoặc ánh sáng, hoặc họ có thể bị mất cảm giác đau. Kết quả là, họ có thể tự làm mình bị thương mà không cảm thấy đau, chịu đựng các vấn đề về thể chất mà không hề hay biết, hoặc ngược lại – họ có thể kêu đau mãn tính ở nhiều vùng cơ thể khác nhau mà không tìm ra nguyên nhân thực thể nào.
Vấn đề với những phản ứng cảm xúc mạnh mẽ
Trẻ em từng trải qua chấn thương tâm lý phức tạp thường gặp khó khăn trong việc xác định, thể hiện và quản lý cảm xúc, đồng thời hạn chế ngôn ngữ để diễn đạt các trạng thái cảm xúc. Họ thường nội tâm hóa và bộc lộ ra ngoài các phản ứng căng thẳng và hệ quả là có thể có trầm cảm, lo lắng hoặc tức giận nghiêm trọng.
Phản ứng cảm xúc của họ có thể không thể đoán trước hoặc bùng nổ. Một đứa trẻ có thể run rẩy, tức giận, buồn bã hoặc tránh né để phản ứng với những kỷ niệm gây chấn thương. Đối với một đứa trẻ có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp, những lời nhắc nhở về các sự kiện chấn thương khác nhau có thể ở khắp mọi nơi trong môi trường.
Một đứa trẻ như vậy có thể phản ứng thường xuyên, phản ứng mạnh mẽ và khó bình tĩnh khi buồn bã. Vì chấn thương tâm lý phức tạp thường xảy ra giữa các cá nhân với nhau nên ngay cả những căng thẳng đơn thuần với người khác cũng có thể gợi nhớ về chấn thương và kích hoạt một loạt nhữg phản ứng cảm xúc mãnh liệt.
Khi biết rằng thế giới là một nơi nguy hiểm mà ngay cả những người thân yêu cũng không thể tin tưởng để bảo vệ chúng, trẻ em thường thận trọng và đề phòng khi tương tác với người khác và có nhiều khả năng coi các tình huống là căng thẳng hoặc nguy hiểm.
Mặc dù tư thế phòng thủ này có tác dụng bảo vệ khi một cá nhân bị tấn công, nhưng nó trở nên có vấn đề trong những tình huống không cần phải phản ứng dữ dội như vậy. Mặt khác, nhiều trẻ em cũng học cách “trơ ra” (làm tê liệt cảm xúc) trước các mối đe dọa trong môi trường của chúng, khiến chúng dễ bị tái phạm.
Khó khăn trong việc quản lý cảm xúc là phổ biến và cũng xảy ra khi không có các mối quan hệ. Chưa bao giờ học cách bình tĩnh lại khi khó chịu, nhiều đứa trẻ trong số này dễ bị choáng ngợp. Ví dụ, ở trường học, chúng có thể trở nên thất vọng đến mức từ bỏ ngay cả những nhiệm vụ nhỏ nhất mang tính thách thức. Những đứa trẻ trải qua những sự kiện chấn thương tâm lý từ sớm và dữ dội cũng có nhiều nguy cơ nên sợ hãi mọi lúc, mọi nơi. Chúng cũng có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn.
Hiện tượng Phân ly
Hiện tượng phân ly thường thấy ở những trẻ có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp. Khi trẻ gặp phải một trải nghiệm choáng ngợp và đáng sợ, chúng có thể phân ly hoặc tách bản thân khỏi trải nghiệm đó về mặt tinh thần. Chúng có thể cảm thấy mình tách rời khỏi cơ thể, trên trần nhà hoặc ở một nơi nào khác trong phòng để quan sát những gì đang xảy ra với cơ thể của chung. Chúng có thể cảm thấy như thể mình đang ở trong một giấc mơ hoặc một trạng thái ý thức nào đó không hoàn toàn có thật hoặc như thể đang trải nghiệm chuyện đó xảy ra với một người khác. Chúng cũng có thể mất tất cả ký ức hoặc cảm giác về những trải nghiệm đã xảy ra với mình, dẫn đến những khoảng trống về ký ức hoặc hoặc lý lịch cá nhân. Ở mức cực đoan, một đứa trẻ có thể cắt đứt hoặc mất liên lạc với nhiều khía cạnh khác nhau của bản thân.
Mặc dù trẻ em có thể không cố ý phân tách, nhưng một khi chúng đã học được cách phân tách như một cơ chế phòng vệ, chúng có thể tự động phân tách trong các tình huống căng thẳng khác hoặc khi đối mặt với những điều gợi nhắc về những sự kiện gây chấn thương.
Sự phân ly có thể ảnh hưởng đến khả năng hiện diện trọn vẹn của trẻ trong các hoạt động hàng ngày và có thể phá vỡ đáng kể ý thức về thời gian và tính liên tục của trẻ. Kết quả là, nó có thể có tác động xấu đến việc học tập, hành vi trong lớp học và các tương tác xã hội. Những người khác không phải lúc nào cũng thấy rõ ràng rằng một đứa trẻ đang phân tách và đôi khi có vẻ như đứa trẻ chỉ đơn giản là lơ là, mơ mộng hoặc không chú ý.
Vấn đề với hành vi
Một đứa trẻ có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp có thể dễ dàng bị kích động hoặc “bắt đầu” và có nhiều khả năng phản ứng rất dữ dội. Đứa trẻ có thể gặp khó khăn trong việc tự điều chỉnh (nghĩa là biết cách bình tĩnh lại) và thiếu khả năng kiểm soát xung động hoặc khả năng suy nghĩ thấu đáo về hậu quả trước khi hành động.
Kết quả là, những đứa trẻ có chấn thương tâm lý phức tạp có thể cư xử theo những cách khó đoán, chống đối, hay thay đổi và cực đoan. Một đứa trẻ cảm thấy bất lực hoặc lớn lên trong sự sợ hãi có thể phản ứng một cách phòng thủ và hung hăng để đáp lại sự đổ lỗi hoặc tấn công, hoặc ngược lại, đôi khi lại có những hành vi kiểm soát quá mức, cứng nhắc và phục tùng một cách bất thường.
Nếu một đứa trẻ thường xuyên rơi vào trạng thái phân ly, hành vi của trẻ cũng sẽ bị ảnh hưởng. Một đứa trẻ như vậy có vẻ ngờ nghệch, tách biệt, xa cách hoặc xa rời thực tế. Trẻ có chấn thương tâm lý phức tạp có nguy cơ cao tham gia vào các hành vi nguy hiểm, chẳng hạn như tự làm hại bản thân, hoạt động tình dục không an toàn và chấp nhận rủi ro quá mức như điều khiển phương tiện ở tốc độ cao.
Chúng cũng có nguy cơ tham gia vào các hoạt động bất hợp pháp, chẳng hạn như sử dụng rượu và chất gây nghiện, hành hung người khác, trộm cắp, bỏ trốn và/hoặc mại dâm.
Vấn đề với suy nghĩ và học tập
Trẻ em có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp có thể gặp vấn đề trong việc suy nghĩ mạch lạc, lý luận hoặc giải quyết vấn đề. Chúng có thể mất khả năng lập kế hoạch trước, dự đoán tương lai và hành động phù hợp. Khi những đứa trẻ lớn lên trong điều kiện bị đe dọa thường xuyên, tất cả nguồn lực bên trong của chúng sẽ hướng tới sự sống còn.
Khi cơ thể và tâm trí của chúng đã quen với chế độ phản ứng với căng thẳng kinh niên, chúng có thể gặp khó khăn khi suy nghĩ vấn đề một cách bình tĩnh và cân nhắc nhiều lựa chọn thay thế. Chúng có thể gặp khó khăn khi học kỹ năng hoặc tiếp nhận thông tin mới. Họ có thể gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý hoặc sự tò mò hoặc bị phân tâm bởi các phản ứng trước bất kỳ thông tin nào gợi nhắc về cách sự kiện gây chấn thương. Họ có thể bị thiếu hụt trong phát triển ngôn ngữ và kỹ năng lý luận trừu tượng. Nhiều trẻ em trải qua chấn thương tâm lý phức tạp gặp khó khăn trong học tập và có thể cần hỗ trợ trong môi trường trường học.
Quan niệm về bản thân và định hướng tương lai
Trẻ hiểu về giá trị bản thân thông qua phản ứng của người khác, đặc biệt là từ những người gần gũi nhất với chúng. Những người chăm sóc có ảnh hưởng lớn nhất đến ý thức về giá trị bản thân của trẻ. Hành vi lạm dụng và bỏ bê khiến một đứa trẻ cảm thấy vô giá trị và tuyệt vọng. Một đứa trẻ bị lạm dụng sẽ thường đổ lỗi cho chính mình. Chúng có thể cảm thấy an toàn hơn khi đổ lỗi cho bản thân là chấp nhận rằng cha mẹ là những người nguy hiểm và không đáng tin cậy. Sự xấu hổ, cảm giác tội lỗi, lòng tự trọng thấp và hình ảnh tiêu cực về bản thân là những điều phổ biến ở trẻ em có tiền sử chấn thương tâm lý phức tạp.
Một đứa trẻ cần tôn trọng chính bản thân mình mới có thể tìm kiếm được hy vọng và mục tiêu trong việc lên kế hoạch cuộc đời. Việc lập kế hoạch cho tương lai cần rất nhiều hy vọng, khả năng quản lý và khả năng chỉ ra ý nghĩa và giá trị trong hành động của bản thân.
Trẻ có chấn thương tâm lý phức tạp bị bao vây bởi bạo lực trong gia đình và cộng đồng ngay từ khi còn nhỏ. Từ bé, chúng đã học được rằng chúng không thể tin tưởng ai khác, thế giới không an toàn và chúng bất lực trong việc thay đổi hoàn cảnh của mình. Niềm tin về bản thân, người khác và thế giới làm giảm ý thức về năng lực của họ.
Những kỳ vọng tiêu cực của họ cản trở việc giải quyết vấn đề một cách tích cực và tước đi các cơ hội tạo ra sự khác biệt trong cuộc sống của chính họ. Một đứa trẻ bị chấn thương tâm lý phức tạp có thể coi mình là bất lực, vô tích sự và có thể coi thế giới là một nơi vô nghĩa. Mọi kế hoạch và hành động tích cực trở nên vô ích. Họ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm hy vọng. Sau nhiều năm luôn hoạt động trong “chế độ sinh tồn”, đứa trẻ chỉ có thể sống từ khoảnh khắc này sang khoảnh khắc khác mà không dừng lại để suy nghĩ, lên kế hoạch hoặc thậm chí mơ về tương lai.
Hậu quả sức khỏe lâu dài
Những trải nghiệm đau thương trong thời thơ ấu có liên quan đến việc gia tăng các tình trạng y tế trong suốt cuộc đời của các cá nhân. Nghiên cứu về Trải nghiệm Tiêu cực thưở Thơ ấu (ACE) là một nghiên cứu kéo dài nhiều năm khám phá tác động lâu dài của chấn thương thời thơ ấu đến tuổi trưởng thành. Nghiên cứu ACE bao gồm hơn 17.000 người tham gia trong độ tuổi từ 19 đến 90.
Các nhà khoa học đã thu thập tiền sử bệnh án theo thời gian, đồng thời thu thập dữ liệu về thời thơ ấu của các đối tượng bị lạm dụng, bạo lực và những người chăm sóc tồi tệ. Kết quả chỉ ra rằng gần 64% người tham gia đã trải qua ít nhất trải nghiệm tiêu cực và trong số đó, 69% đã báo cáo hai hoặc nhiều sự cố chấn thương thời thơ ấu. Kết quả đã củng cố mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với chấn thương tâm lý phức tạp thời thơ ấu, các hành vi có rủi ro cao (ví dụ: hút thuốc, quan hệ tình dục không an toàn), bệnh mãn tính như bệnh tim và ung thư, và tử vong sớm.
Ảnh hưởng kinh tế
Chấn thương tâm lý phức tạp tạo ra những gánh nặng kinh tế và xã hội tích luỹ theo thời gian. Dựa trên dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, chi phí vừa phải hàng năm do lạm dụng và bỏ bê trẻ em ước tính là 103,8 tỷ đô la, hay 284,3 triệu đô la mỗi ngày (theo giá trị năm 2007). Con số này bao gồm cả chi phí trực tiếp—khoảng 70,7 tỷ đô la—bao gồm các nhu cầu tức thời của trẻ em bị ngược đãi (nằm viện, chăm sóc sức khỏe tâm thần, hệ thống phúc lợi trẻ em và thực thi pháp luật) và cả chi phí gián tiếp—khoảng 33,1 tỷ đô la—là chi phí thứ yếu hoặc lâu dài. ảnh hưởng lâu dài của lạm dụng và bỏ bê trẻ em (giáo dục đặc biệt, tội phạm vị thành niên, chăm sóc sức khỏe và sức khỏe tâm thần, hệ thống tư pháp hình sự dành cho người lớn và mất năng suất cho xã hội).
Một nghiên cứu gần đây xem xét các trường hợp ngược đãi trẻ em đã được xác nhận ở Hoa Kỳ cho thấy tổng chi phí cả đời ước tính liên quan đến việc ngược đãi trẻ em trong khoảng thời gian 12 tháng là 124 tỷ đô la. Trong 1.740 trường hợp tử vong do ngược đãi trẻ em, chi phí ước tính cho mỗi trường hợp là 1,3 triệu USD, bao gồm chi phí y tế và tổn thất năng suất. Đối với 579.000 trường hợp không gây tử vong, chi phí trung bình trong đời ước tính cho mỗi nạn nhân bị ngược đãi trẻ em là 210.012 đô la, bao gồm các chi phí liên quan đến chăm sóc sức khỏe trong suốt cuộc đời, tổn thất năng suất, phúc lợi trẻ em, tư pháp hình sự và giáo dục đặc biệt. Chi phí cho những trường hợp ngược đãi trẻ em không gây tử vong này có thể so sánh với các tình trạng sức khỏe có chi phí cao khác (ví dụ: 159.846 đô la cho nạn nhân đột quỵ và 181.000 đến 253.000 đô la cho những người mắc bệnh tiểu đường Loại 2).
Kết luận
Bên cạnh những chi phí này là những “tổn thất vô hình” về nỗi đau, nỗi buồn và chất lượng cuộc sống bị giảm sút của các nạn nhân và gia đình họ. Những tổn thất không thể đo đếm được như vậy có thể là cái giá cao nhất phải trả cho việc ngược đãi trẻ em.
Nguồn:
https://www.nctsn.org/what-is-child-trauma/trauma-types/complex-trauma/effects
Đọc thêm:
https://tamlyhoc101.com/chan-thuong-tam-ly-lien-the-he-duoc-to-tien-ta-truyen-lai-the-nao-20230331
https://tamlyhoc101.com/chan-thuong-tam-ly-lien-the-he-la-gi-va-lam-sao-de-chua-lanh-20230321
https://tamlyhoc101.com/di-san-ma-chan-thuong-tam-ly-de-lai-20230316
https://tamlyhoc101.com/nhung-dieu-ban-can-biet-ve-chan-thuong-tam-ly-phuc-tap-20230509
https://tamlyhoc101.com/chan-thuong-tam-ly-o-tre-nho-nhung-noi-dau-tam-ly-keo-dai-20230509
