Rối loạn tâm trạng ở trẻ là gì?
Rối loạn tâm trạng ở trẻ là một bệnh tâm thần ảnh hưởng đến sức khỏe cảm xúc của trẻ. Một đứa trẻ bị rối loạn tâm trạng có thể có những suy nghĩ và cảm xúc mãnh liệt, nghiêm trọng và khó kiểm soát. Những cảm xúc này vượt xa những tâm trạng thất thường hoặc những cơn giận dữ hàng ngày.
Ước tính có khoảng 14% thanh thiếu niên từ 13 đến 18 tuổi bị rối loạn tâm trạng và lo âu, và khoảng 11,2% bị suy yếu trầm trọng. Rối loạn tâm trạng và lo lắng cũng phổ biến ở hơn 38% bệnh nhân ADHD.
Các dạng rối loạn tâm trạng phổ biến ở trẻ
Các tình trạng sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như rối loạn tăng động giảm chú ý, lo lắng và rối loạn tâm trạng, khá phổ biến ở trẻ em, nhưng có quá nhiều trường hợp không được chẩn đoán và điều trị.
Các dạng rối loạn tâm trạng ở trẻ thường gặp bao gồm:
- Rối loạn trầm cảm nặng (Major Depressive Disorder): Một đứa trẻ có thể trải qua tâm trạng chán nản, cáu kỉnh dai dẳng kéo dài hai tuần hoặc lâu hơn.
- Rối loạn lưỡng cực (Bipolar Disorder): Một đứa trẻ có thể trải qua những giai đoạn tâm trạng vui vẻ tạm thời, sau đó là những giai đoạn tâm trạng chán nản hoặc tồi tệ.
- Rối loạn tiền kinh nguyệt (Premenstrual Dysphoric Disorder): Điều này xảy ra trước kỳ kinh nguyệt và có thể bao gồm các triệu chứng khó chịu hoặc trầm cảm.
- Rối loạn mất điều chỉnh tâm trạng muốn gây rối (Disruptive Mood Dysregulation Disorder): Một đứa trẻ có thể không kiểm soát được hành vi của mình và biểu hiện sự cáu kỉnh dai dẳng.
- Rối loạn cảm xúc theo mùa (Seasonal Affective Disorder): Điều này thường xảy ra vào những thời điểm cụ thể trong năm, bao gồm cả mùa thu và mùa đông, khi giờ ban ngày thay đổi, lúc đó trẻ có thể gặp phải các triệu chứng trầm cảm.
- Rối loạn tâm trạng do chất kích thích (Substance-Induced Mood Disorder): Điều này có thể được kích hoạt bởi thuốc, tiếp xúc với chất độc hoặc sử dụng chất gây nghiện và dẫn đến các triệu chứng trầm cảm.
Dấu hiệu và triệu chứng rối loạn tâm trạng ở trẻ
Không phải lúc nào trẻ em cũng biểu hiện chính xác các triệu chứng giống như người lớn và mỗi đứa trẻ lại không giống nhau, vì vậy các triệu chứng có thể trông hoàn toàn khác nhau giữa trẻ này với trẻ khác và bị ảnh hưởng bởi giới tính, tuổi tác, các yếu tố sinh học và hoàn cảnh.
- Cảm thấy cáu kỉnh, tức giận hoặc buồn bã một cách dai dẳng
- Vấn đề về thể chất, chẳng hạn như đau đầu hoặc mệt mỏi
- Những thay đổi đáng kể trong giấc ngủ hoặc thói quen ăn uống
- Mất năng lượng
- Tự ti
- Khó khăn ở trường hoặc với bạn bè
- Những cơn nóng nảy thường xuyên
- Cảm thấy năng lượng với những suy nghĩ nhanh hoặc nói nhanh
- Hành vi nổi loạn hoặc rủi ro
- Các mối đe dọa phải chạy trốn
- Ý nghĩ tự tử
“Nếu con bạn liên tục buồn bã hoặc cáu kỉnh trong hai tuần trở lên dẫn đến nghỉ học hoặc giảm kết quả học tập, điều này cùng với một loạt các dấu hiệu và triệu chứng chính có thể là dấu hiệu của chứng rối loạn tâm trạng tiềm ẩn. Khi tâm trạng xấu bắt đầu đe dọa đến sự an toàn hoặc dẫn đến suy giảm chức năng, bạn nên nói chuyện với bác sĩ nhi khoa để được hướng dẫn.” – Jasmin Scott Hawkins, Bác sĩ Tâm thần Trẻ em, Vị thành niên và Người lớn cho biết.
Nguyên nhân của rối loạn tâm trạng ở trẻ
Một đứa trẻ có thể phát triển chứng rối loạn tâm trạng bất kể chủng tộc hay danh tính của mình. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy di truyền đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của chứng rối loạn tâm trạng. Di truyền chiếm khoảng 35% các trường hợp trầm cảm nặng và 60-93% các trường hợp rối loạn lưỡng cực ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Các yếu tố môi trường cũng có thể đóng một vai trò quan trọng. Tiến sĩ Scott-Hawkins chỉ ra rằng, nếu một đứa trẻ sống trong một môi trường với nhiều căng thẳng, ít lựa chọn thực phẩm lành mạnh, thói quen ngủ không đủ giấc, dành quá nhiều thời gian trên màn hình hoặc lạm dụng chất kích thích, thì những thói quen đó có thể góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn tâm trạng ở trẻ.
Việc người mẹ sử dụng thuốc lá, rượu hoặc các chất bất hợp pháp, thậm chí cả thuốc chống trầm cảm, trong khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ rối loạn tâm trạng ở trẻ.
Chẩn đoán rối loạn tâm trạng ở trẻ
Khi chẩn đoán trẻ em có vấn đề về sức khỏe tâm thần, điều quan trọng là phải gặp chuyên gia sức khỏe tâm thần có kinh nghiệm cụ thể trong việc làm việc với trẻ em bị rối loạn sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như bác sĩ tâm thần trẻ em. Trước khi đưa ra phương pháp điều trị, chuyên gia y tế này sẽ tiến hành đánh giá hành vi đầy đủ của đứa trẻ. Họ cũng có thể đề nghị thử nghiệm để loại trừ các vấn đề khác.
Một đánh giá sức khỏe hành vi chuyên sâu sẽ xem xét:
- Lịch sử y tế và sức khỏe tổng thể
- Triệu chứng
- Hành vi ở nhà, trường học hoặc bạn bè
- Các yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của trẻ, chẳng hạn như hoàn cảnh gia đình, mối quan hệ với cha mẹ hoặc người giám hộ, v.v.
- Thông tin từ giáo viên hoặc cố vấn hướng dẫn
- Trải nghiệm trong quá khứ với thuốc hoặc liệu pháp
Phương pháp điều trị rối loạn tâm trạng ở trẻ
Tiến sĩ Scott-Hawkins thường khuyến nghị sự hợp tác giữa cha mẹ hoặc người giám hộ, giáo viên, nhà trị liệu, bác sĩ nhi khoa và các chuyên gia y tế hoặc sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như bác sĩ tâm thần hoặc bác sĩ thần kinh trẻ em, khi điều trị các vấn đề về rối loạn tâm trạng ở trẻ.
Một số phương pháp phổ biến điều trị rối loạn tâm trạng ở trẻ bao gồm:
Tâm lý trị liệu
Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ gợi ý rằng liệu pháp tâm lý là lựa chọn điều trị đầu tiên cho trẻ mắc chứng rối loạn tâm trạng. Những liệu pháp này có thể bao gồm liệu pháp hành vi nhận thức, liệu pháp hành vi biện chứng và các can thiệp dựa trên chánh niệm. Những liệu pháp này có thể giúp trẻ em và thanh thiếu niên (và cha mẹ của chúng) hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa suy nghĩ, cảm xúc và hành động cũng như cách quản lý chúng tốt hơn.
Sử dụng thuốc
Dựa trên chứng rối loạn tâm trạng và mức độ nghiêm trọng của tình trạng, trẻ có thể cần dùng thuốc. Một số loại thuốc được sử dụng rộng rãi nhất để điều trị rối loạn tâm trạng bao gồm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc, cũng như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc ổn định tâm trạng, bao gồm lithium, thuốc chống co giật, thuốc động kinh và thuốc chống loạn thần.
Tiến sĩ Scott-Hawkins gợi ý rằng khi điều trị cho trẻ, tốt nhất là duy trì giao tiếp cởi mở với trẻ, là không gian an toàn để trẻ nói lên những thay đổi trong tâm trạng và giúp trẻ tự tin nói chuyện.
Chiến lược đối phó với rối loạn tâm trạng ở trẻ
Trẻ em có thể không xác định được hoặc giải thích các triệu chứng của mình, vì vậy điều quan trọng là phải duy trì giao tiếp cởi mở, giúp giảm bớt các yếu tố gây căng thẳng trong gia đình, bao quanh trẻ bằng một hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ và giới thiệu cho trẻ những thói quen tích cực, chẳng hạn như tập thể dục, thiền, hoặc yoga.
Bạn cũng có thể kết hợp những điều sau đây vào cuộc sống của con bạn:
- Giúp trẻ duy trì một giấc ngủ ngon, đều đặn. Tắt các thiết bị một giờ trước khi đi ngủ và khuyến khích con bạn đi ngủ vào cùng một thời điểm mỗi ngày có thể giúp ích cho việc này.
- Khuyến khích con bạn giao tiếp và tương tác với những người khác, để chúng có một hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. Bạn cũng có thể đăng ký cho chúng tham gia các hoạt động. Chỉ cần chắc chắn rằng bạn cho chúng thời gian nghỉ ngơi.
- Dạy trẻ các công cụ quản lý căng thẳng, chẳng hạn như sử dụng phương pháp 5-4-3-2-1 hoặc các kỹ thuật nền tảng khác.
Khi một đứa trẻ bị rối loạn tâm trạng, nó thường không cải thiện nếu không được điều trị. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể thuyên giảm với sự hỗ trợ và tư vấn của cha mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp. Khi gặp chứng rối loạn tâm trạng của trẻ, hãy nghiên cứu các triệu chứng, dấu hiệu và thách thức trẻ có thể phải đối mặt.
Nguồn:
https://www.verywellmind.com/types-of-childhood-mood-disorders-6944554
Đọc thêm:
https://tamlyhoc101.com/lieu-phap-hanh-vi-la-gi-20230113
https://tamlyhoc101.com/tong-quan-ve-tam-ly-hoc-hanh-vi-20221226
