Phản xạ không điều kiện là gì?
Trong điều kiện hóa cổ điển, phản xạ không điều kiện là một phản xạ vô thức xảy ra một cách tự nhiên để phản ứng lại với một kích thích không điều kiện. Ví dụ, nếu mùi thức ăn là một kích thích không điều kiện, thì đột nhiên cảm thấy đói khi ngửi thấy mùi thức ăn là một phản xạ không điều kiện.
Các sinh vật sống được ban tặng một cách tự nhiên với nhiều phản xạ không điều kiện giúp chuẩn bị cho chúng tương tác với môi trường theo cách thích nghi và thường thuận lợi (Baum 2017). Các sinh vật không cần phải học những phản xạ này vì chúng đã có sẵn về mặt sinh học. Những loại phản xạ này (tức là phản xạ không điều kiện) xuất hiện khi một sinh vật bắt gặp các kích thích tự động và tự nhiên kích hoạt chúng (Thines 1987).
Ví dụ, một luồng gió thổi vào mắt của một người sẽ tự động gây ra phản ứng chớp mắt (Shanks 1995). Người đó chưa học cách phản ứng bằng cách chớp mắt khi có kích thích này (tức là luồng gió); anh ấy / cô ấy phản xạ lại một cách tự nhiên và tự động…
Ví dụ về phản xạ không điều kiện
Bạn đã bao giờ chạm vào một bề mặt nóng và tay của bạn theo bản năng lập tức rời khỏi nó chưa? Phản xạ tức thời đó là một ví dụ tuyệt vời về phản xạ không điều kiện. Nó không cần bất kỳ thực hành hay học tập nào.
Một số ví dụ khác về phản xạ không điều kiện bao gồm:
- Nhảy theo điệu nhạc khi nghe thấy bản nhạc bạn thích
- Giật chân khi bác sĩ gõ búa vào đầu gối
- Tiết nước bọt khi nếm vị chua
- Giật lùi lại khi thấy con chó đang gầm gừ
- Nổi da gà khi bạn cảm thấy lạnh
- Cảm thấy đói khi ngửi thấy mùi đồ ăn
- Hắt hơi khi một chiếc lông bay vào mũi
- Tim bạn đập nhanh khi gặp người mình yêu
Trong mỗi ví dụ này, phản xạ không điều kiện xảy ra một cách tự nhiên và tự động.
Phản xạ không điều kiện và Điều kiện hóa cổ điển
Khái niệm về phản xạ không điều kiện lần đầu tiên được phát hiện bởi một nhà sinh lý học người Nga tên là Ivan Pavlov. Trong quá trình nghiên cứu về hệ thống tiêu hóa của chó, những con vật trong thí nghiệm của ông bắt đầu tiết nước bọt bất cứ khi nào chúng được cho ăn. Pavlov lưu ý rằng bất cứ khi nào chuông vang lên mỗi khi chó được cho ăn. Sau đó, những con chó này bắt đầu tiết nước bọt ngay sau khi chuông đó reo.
Trong thí nghiệm cổ điển của Pavlov, thức ăn đóng vai trò là tác nhân kích thích không điều kiện. Kích thích không điều kiện kích hoạt phản xạ một cách tự động và tự phát. Những con chó của Pavlov tiết nước bọt khi ăn là một ví dụ về phản xạ không điều kiện.
Bằng cách liên tục ghép nối một kích thích có điều kiện (âm thanh của tiếng chuông rung) với một kích thích không điều kiện (thức ăn), các con vật cuối cùng đã liên kết âm thanh của tiếng chuông rung với việc nhìn thấy thức ăn. Tại thời điểm này, chảy nước miếng khi nghe thấy tiếng chuông đã trở thành một phản xạ có điều kiện.
Sự khác biệt giữa phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện
Hãy cố gắng ghi nhớ những điều quan trọng sau đây để có thể phân biệt giữa phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện:
- Phản xạ không điều kiện là một phản xạ xảy ra tự nhiên và tự động
- Phản xạ vô điều kiện là bản năng và không cần phải học trước
- Phản xạ có điều kiện sẽ chỉ có thể xảy ra sau khi liên kết đã được hình thành giữa kích thích có điều kiện và kích thích không điều kiện
- Phản xạ có điều kiện là một phản xạ đã được học
Ví dụ, bạn thường chảy nước mắt mỗi khi thái hành tây. Bạn cũng thường có xu hướng nghe nhạc mỗi khi chuẩn bị bữa tối, và bạn thường luôn chơi cùng một bản nhạc vào những lúc như vậy. Cuối cùng, bạn nhận ra rằng mỗi khi nghe bài hát bạn thường chơi trong lúc chuẩn bị bữa ăn, bạn sẽ tự nhiên chảy nước mắt. Trong ví dụ này, hơi từ củ hành tượng trưng cho tác nhân kích thích không điều kiện. Điều này kích hoạt phản ứng khóc một cách tự nhiên và tự động. Đó là phản ứng không điều kiện.
Sau những liên tưởng thường xuyên giữa một bài hát nhất định và sự kích thích vô điều kiện, bản thân bài hát cuối cùng cũng bắt đầu khiến bạn rơi nước mắt.
Vậy, điều gì sẽ xảy ra khi một kích thích không điều kiện không còn liên quan đến một kích thích có điều kiện nữa? Khi kích thích có điều kiện xảy ra một mình mà không có kích thích không điều kiện, phản xạ có điều kiện cuối cùng sẽ giảm đi hoặc biến mất, một hiện tượng được gọi là sự biến mất.
Ví dụ, trong thí nghiệm của Pavlov, việc rung chuông mà không cho thức ăn cuối cùng khiến những con chó ngừng tiết nước bọt mỗi khi nghe thấy tiếng chuông. Tuy nhiên, Pavlov phát hiện ra rằng sự biến mất không nhất thiết dẫn đến việc đối tượng quay trở lại trạng thái không điều kiện trước đó của họ.
Trong một số trường hợp, việc cho phép một khoảng thời gian trôi qua trước khi đột ngột đưa kích thích có điều kiện quay trở lại có thể dẫn đến thuận lợi cho việc phục hồi phản xạ một cách tự nhiên.
Kết luận
Tóm lại, một phản xạ không điều kiện là một phản ứng bẩm sinh đối với một kích thích. Đó là một phản ứng tự động đối với một tình huống nhất định mà không cần phải học. Phản xạ không điều kiện liên quan đến phản ứng ngay lập tức đối với kích thích mà không cần biết trước về phản ứng đó.
Điều này có thể giúp chúng tôi hiểu tại sao các kiểu hành vi nhất định được tìm thấy ở con người và các loài động vật khác nhau, cũng như cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách chúng tôi học hỏi. Nó là một công cụ hữu ích giúp chúng ta hiểu cách thức hoạt động của bộ não và xác định cách tốt nhất để sử dụng thông tin này trong cuộc sống của chúng ta.
Hầu hết các phản xạ không điều kiện là những phản ứng rất đơn giản, nhưng một số có thể trở nên phức tạp hơn khi kết hợp với các hành vi khác.
Nguồn:
https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-3-319-16999-6_1043-1
https://www.verywellmind.com/what-is-an-unconditioned-response-2796007
Đọc thêm:
https://tamlyhoc101.com/phan-xa-co-dieu-kien-la-gi-20230111
https://tamlyhoc101.com/kich-thich-co-dieu-kien-la-gi-20230110
