Kích thích không điều kiện là gì?
Trong quá trình học tập của điều kiện hóa cổ điển, một kích thích không điều kiện là một kích thích thúc đẩy phản xạ theo cách tự nhiên, không điều kiện và tự động. Nói cách khác, phản hồi xảy ra mà không cần học.
Tương phản với điều này là kích thích có điều kiện. Nó chỉ tạo ra một hành động sau khi một người hoặc động vật đã học đúng cách để liên kết giữa tác nhân kích thích với một phản xạ nhất định.
Ví dụ về kích thích không điều kiện
Những kích thích không điều kiện ở xung quanh chúng ta. Ví dụ:
- Mùi hương của món ăn yêu thích sẽ ngay lập tức khiến bạn cảm thấy đói.
- Một chiếc lông cù vào mũi sẽ khiến bạn hắt hơi
- Hành tây tiết ra một mùi hương đặc biệt bất cứ khi nào bạn cắt chúng, mùi này sẽ khiến bạn chảy nước mắt.
- Nhiều lại phấn hoa có thể khiến bạn hắt hơi
- Một tiếng nổ lớn bất ngờ khiến bạn giật mình
Trong những ví dụ này, kích thích không điều kiện gây ra phản xạ không tự nguyện. Bạn không cần phải học cách phản xạ với các kích thích không điều kiện, nó sẽ tự động xảy ra.
Kích thích không điều kiện trong thí nghiệm của Pavlov
Trong thí nghiệm kinh điển của Ivan Pavlov với con chó, Ivan Pavlov và các nhà nghiên cứu của ông đã cho những con chó thấy những loại thức ăn mà chúng ăn được lẫn không ăn được, đồng thời theo dõi lượng tiết nước bọt của chúng. Sự tiết nước bọt xảy ra một cách tự động và vô thức với những con chó ngay khi chúng phát hiện ra thức ăn.
Phản xạ này không đòi hỏi phải học. Thức ăn là tác nhân kích thích không điều kiện vì nó gây ra phản xạ tự động.
Thí nghiệm Little Albert
Dựa trên thí nghiệm của Pavlov, nhà hành vi học John B. Watson và nghiên cứu sinh Rosalie Rayner đã tiến hành cái được gọi là “thí nghiệm Little Albert”. Nghiên cứu chỉ ra rằng các phản xạ cảm xúc của con người được điều kiện hóa theo cách cổ điển.
Watson và Rayner đã cho cậu bé Albert 9 tháng tuổi xem một con chuột bạch, một con thỏ, một con khỉ, một chiếc mặt nạ và những tờ giấy đang cháy và xem cậu bé phản xạ như thế nào. Ban đầu, cậu bé có vẻ không sợ chúng.
Tuy nhiên, sau khi Watson bắt đầu tạo ra tiếng động – một kích thích không điều kiện khiến Albert khóc – mỗi khi anh cho Albert xem con chuột bạch, Albert trở nên sợ hãi mỗi khi nhìn thấy con vật này. Bởi vì cậu bé đã học được cách liên hệ chuột bạch với tiếng ồn mà cậu bé sợ, nên cậu bé dần dần trở nên sợ hãi con chuột. Con chuột, ban đầu từng là tác nhân kích thích trung tính, sau đó đã trở thành tác nhân kích thích có điều kiện.
Kích thích trung tính
Đối với các mục đích học tập hoặc điều kiện hóa cổ điển, một kích thích trung tính cũng như một kích thích không điều kiện là cần thiết. Vì vậy, trước tiên bạn phải bắt đầu bằng việc liên kết một kích thích trung tính với một kích thích không điều kiện.
Các kích thích trung tính ban đầu không tạo ra phản xạ ngay lập tức, nhưng chúng có thể kích thích học tập một cách hiệu quả khi được sử dụng cùng với một kích thích không điều kiện. Một ví dụ điển hình về kích thích trung tính là âm thanh hoặc bài hát.
Các kích thích trung tính ban đầu không ảnh hưởng đến hành vi. Khi kết hợp với một kích thích không điều kiện, nó sẽ phát triển phản xạ giống như kích thích đó.
Ví dụ, các trợ lý trong thí nghiệm của Pavlov ban đầu không gây tiết nước bọt, vì vậy bạn có thể thấy rằng chúng là những tác nhân kích thích trung tính. Tương tự như vậy, tiếng kêu cót két của cánh cửa ban đầu là một tác nhân kích thích trung tính. Nếu tiếng ồn đó lặp đi lặp lại nhiều lần với một kích thích không điều kiện, chẳng hạn như cho mèo ăn, thì tiếng ồn đó cuối cùng sẽ tạo ra sự thay đổi trong hành vi của mèo.
Kích thích không điều kiện so với kích thích có điều kiện
Một kích thích không điều kiện gợi ra một phản xạ mà một người không nhất thiết phải học. Phản xạ thường xảy ra mà không cần suy nghĩ và xảy ra ngay lập tức. Ngược lại, một kích thích có điều kiện chỉ tạo ra phản xạ sau khi đối tượng hiểu rằng một số tác động nhất định sẽ xảy ra sau một hành động cụ thể.
Trong các thí nghiệm của Pavlov, những con chó học cách tiết nước bọt vì chúng hình thành mối liên hệ giữa trợ lý và thức ăn mà họ đưa ra. Phản xạ tiết nước bọt với trợ lý không phải là phản xạ sinh lý tự động, mà là phản xạ do con chó học được.Sự hiện diện của các trợ lý, ban đầu là một kích thích trung tính, đã trở thành kích thích có điều kiện.
Thời gian hành vi được học
Điều kiện hóa cổ điển là một chiến lược trong đó các yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến tốc độ học các liên kết mới của bạn. Khoảng thời gian giữa lần xuất hiện kích thích trung tính đầu tiên và sự xuất hiện của kích thích không điều kiện có lẽ là một trong những biến số quan trọng nhất của bạn trong việc xác định liệu việc học có xảy ra hay không.
Thời điểm mà bạn trình bày các kích thích trung tính và kích thích không điều kiện sẽ quyết định liệu một liên kết có được hình thành hay không, nguyên tắc này được gọi là lý thuyết về sự tiếp giáp.
Các loại điều kiện hóa cổ điển
Tiếng chuông trong thí nghiệm của Pavlov ban đầu là một kích thích trung tính, trong khi mùi thức ăn là một kích thích không điều kiện. Thực hiện rung chuông gần với lúc cho thức ăn sẽ dẫn đến sự liên tưởng mạnh mẽ hơn. Rung chuông, kích thích trung tính, rất lâu trước khi kích thích không điều kiện dẫn đến sự liên kết yếu hơn nhiều hoặc thậm chí không tồn tại.
Các loại điều kiện hóa khác nhau có thể sử dụng thời gian hoặc thứ tự khác nhau giữa các kích thích trung tính và kích thích không điều kiện.
- Trong điều kiện hóa đồng thời, kích thích trung tính xuất hiện cùng lúc với kích thích không điều kiện. Kiểu điều kiện này dẫn đến việc học không đầy đủ.
- Trong điều kiện hóa ngược, kích thích không điều kiện được đưa ra trước và kích thích trung tính được đưa ra sau. Kiểu điều kiện hóa này thường cũng dẫn đến việc học tập kém hiệu quả.
- Trong điều kiện hóa theo dõi, kích thích trung tính xuất hiện trong thời gian ngắn, sau đó dừng lại và kích thích không điều kiện xuất hiện. Điều kiện hóa này thường tạo ra kết quả tốt.
- Trong điều kiện hóa bị trì hoãn, kích thích trung tính được đưa ra và tiếp tục trong khi kích thích không điều kiện được đưa ra. Kiểu điều kiện hóa này cung cấp kết quả hiệu quả nhất.
Kết luận
Tóm lại,Kích thích không điều kiện là một công cụ mạnh mẽ và hiệu quả có thể được sử dụng để quản lý hiệu quả hành vi ở trẻ em. Cách tiếp cận này dựa trên sự hiểu biết rằng tất cả trẻ em đều có khả năng cải thiện hành vi của mình khi được kích thích thích hợp. Nó nhấn mạnh sự củng cố tích cực, sự hỗ trợ của cha mẹ và những kỳ vọng nhất quán đối với hành vi. Kích thích không điều kiện đã được chứng minh là thành công hơn các phương pháp quản lý hành vi khác trong cả bối cảnh ngắn hạn và dài hạn.
Nguồn:
https://www.verywellmind.com/what-is-an-unconditioned-stimulus-2796006
Đọc thêm:
https://tamlyhoc101.com/kich-thich-co-dieu-kien-la-gi-20230110
https://tamlyhoc101.com/dieu-kien-hoa-co-dien-la-gi-20221229
