Tâm lý học con người được định nghĩa là khoa học về tâm trí và hành vi. Nó bao gồm nghiên cứu khoa học về tâm trí và hành vi cũng như việc áp dụng các nguyên tắc này để giúp ngăn ngừa, điều trị và chẩn đoán các tình trạng sức khỏe tâm thần. Các nhà tâm lý khám phá cả hành vi điển hình và không điển hình để hiểu đầy đủ trải nghiệm của con người.
Tâm lý học đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp mọi người sống tốt hơn. Bằng cách tìm hiểu về những điều cơ bản của hành vi và tâm trí con người, mọi người có thể hiểu rõ hơn về bản thân và đồng cảm với người khác.
Các nhà tâm lý học cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe bằng cách chăm sóc cho những cá nhân gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần, thực hiện liệu pháp tâm lý, điều tra các lựa chọn điều trị và dạy bệnh nhân cách kiểm soát các triệu chứng của họ một cách hiệu quả.
Đối với một số người, sự quan tâm đến tâm lý học được thúc đẩy bởi mong muốn theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực này. Những người khác có thể chỉ đơn giản là muốn tìm hiểu thêm vì tò mò hoặc vì họ đang nghĩ đến việc tham khảo ý kiến của một nhà tâm lý học để được giúp đỡ về vấn đề sức khỏe.
Bất kể lý do là gì, việc xây dựng sự hiểu biết tốt hơn về các chủ đề như cảm xúc, động lực, nhận thức, tình yêu, giao tiếp và phương pháp nghiên cứu sẽ rất hữu ích cho bạn.
Thoạt đầu, tâm lý học có vẻ như là một chủ đề rộng lớn và khó khăn, nhưng hiểu được một số thông tin cơ bản có thể giúp bạn bắt đầu dễ dàng hơn. Một khi bạn hiểu rõ những điều cơ bản, bạn sẽ chuẩn bị tốt hơn để khám phá những cách khác nhau mà tâm lý học có thể giúp cải thiện cuộc sống hàng ngày, sức khỏe và hạnh phúc của bạn.
1. Tâm lý học là nghiên cứu về tâm trí và hành vi
Tâm lý học có thể được định nghĩa là nghiên cứu về các quá trình và hành vi tinh thần. Thuật ngữ này bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp psyche, nghĩa là “hơi thở, tinh thần, linh hồn” và logia, nghĩa là “nghiên cứu”.
Tâm lý học không phải lúc nào cũng tồn tại như ngày nay. Trên thực tế, nó được coi là một ngành tương đối trẻ, mặc dù như nhà tâm lý học nổi tiếng Hermann Ebbinghaus đã giải thích, nó có một quá khứ ngắn nhưng đằng sau là cả một lịch sử lâu dài.
Tâm lý học bắt nguồn từ sinh học và triết học và được liên kết chặt chẽ với các ngành khác bao gồm xã hội học, y học, ngôn ngữ học và nhân chủng học.
Tâm lý học đã nhanh chóng phát triển để đóng một vai trò quan trọng trong thế giới ngày nay. Các nhà tâm lý học có thể phát triển sự nghiệp của họ ở bệnh viện, phòng khám sức khỏe tâm thần, trường học, cao đẳng và đại học, cơ quan chính phủ và doanh nghiệp tư nhân.
Họ thực hiện nhiều vai trò và công việc khác nhau, chẳng hạn như điều trị bệnh tâm thần, tiến hành nghiên cứu và tác động đến chính sách y tế công cộng.
2. Tâm lý học dựa vào các phương pháp khoa học
Một trong những lầm tưởng phổ biến nhất về tâm lý học là nó chỉ là “lẽ thường”. Vấn đề với điều này là nghiên cứu tâm lý đã giúp chứng minh rằng nhiều điều mà chúng ta tin là lẽ thường thực ra lại không đúng chút nào.
Ví dụ, việc hút thuốc lá là nguy hiểm đã trở thành “lẽ thường”. Tuy nhiên, mọi người vẫn tiếp tục hút thuốc. Tâm lý học giúp chúng ta đi sâu hơn lẽ thường và hiểu tại sao hành vi của con người xảy ra, cũng như cách thay đổi nó.
Bằng cách thách thức một số quan niệm sai lầm của chúng ta về cách thức và lý do mọi người cư xử như vậy, các nhà tâm lý học có thể đưa ra câu trả lời giúp giải quyết các vấn đề trong thế giới thực.
Tâm lý học dựa vào các phương pháp khoa học để điều tra các câu hỏi và đi đến kết luận. Sử dụng các phương pháp thực nghiệm, các nhà nghiên cứu có thể khám phá mối quan hệ giữa các biến khác nhau.
Nhiều kỹ thuật khác nhau được sử dụng để nghiên cứu tâm trí và hành vi của con người, bao gồm quan sát tự nhiên, thí nghiệm, nghiên cứu tình huống cụ thể và bảng câu hỏi.
3. Các nhà tâm lý học có nhiều quan điểm khác nhau
Các chủ đề và câu hỏi trong tâm lý học có thể được xem xét theo nhiều cách khác nhau. Mỗi quan điểm giúp đóng góp một mức độ hiểu biết mới cho một chủ đề. Một số quan điểm chính trong tâm lý học bao gồm:
- Quan điểm sinh học
- Quan điểm nhận thức
- Quan điểm hành vi
- Quan điểm tiến hóa
- Quan điểm nhân văn
Ví dụ, hãy tưởng tượng rằng các nhà tâm lý học đang cố gắng hiểu các yếu tố khác nhau góp phần vào hành vi bắt nạt.
Một nhà khoa học có thể có quan điểm sinh học và xem xét vai trò của di truyền học và não bộ. Một người khác có thể có quan điểm về hành vi và xem xét môi trường củng cố các hành vi bắt nạt như thế nào. Một người khác có thể có quan điểm xã hội và điều tra tác động của áp lực ngang hàng với hành vi bắt nạt.
Không có quan điểm duy nhất nào là đúng. Mỗi yếu tố đóng góp vào cách chúng ta hiểu một chủ đề và cho phép các nhà nghiên cứu phân tích vô số ảnh hưởng góp phần vào các hành động nhất định.
Sau đó, họ có thể đưa ra các giải pháp đa diện để chống lại các hành động có vấn đề và khuyến khích các hành động dẫn tới kết quả tốt hơn và các hành vi lành mạnh hơn.
4. Tâm lý học có các nhánh phụ
Ngoài nhiều quan điểm khác nhau, có nhiều nhánh phụ trong tâm lý học. Các nhà tâm lý học thường chọn chuyên về một lĩnh vực cụ thể. Một số nhánh phụ lớn nhất trong tâm lý học là:
- Tâm lý học lâm sàng: Các nhà tâm lý học lâm sàng cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hành vi, đồng thời thường tư vấn cho cộng đồng, cũng như đào tạo và giáo dục. Nếu bạn đang trải qua các triệu chứng cảm xúc hoặc tâm lý, bạn có thể cần một nhà tâm lý học lâm sàng hoặc tư vấn.
- Tâm lý học nhận thức: Nhánh phụ này tập trung vào các quá trình tinh thần như sự chú ý, suy nghĩ, ngôn ngữ và trí nhớ.
- Tâm lý học phát triển: Các nhà tâm lý học phát triển nghiên cứu hành vi của con người trong suốt cuộc đời. Nếu bạn có thắc mắc liệu con mình có đang phát triển bình thường hay không thì bạn có thể hỏi một nhà tâm lý học phát triển.
- Tâm lý học pháp y: Đôi khi được gọi là “tâm lý pháp lý”, tâm lý học pháp y là một nhánh tập trung vào đánh giá tâm lý của những người có liên quan đến hệ thống pháp luật. Các nhà tâm lý học pháp y phải có kỹ năng lâm sàng vững chắc.
- Tâm lý học nghề nghiệp-tổ chức: Nhánh tâm lý học này đề cập đến nơi làm việc cũng như hiệu suất và động lực của con người.
- Tâm lý học tính cách: Lĩnh vực tâm lý học này đề cập đến tính cách và sự phát triển, đặc điểm, biến thể và các dạng không thích nghi của nó (chẳng hạn như rối loạn nhân cách).
- Tâm lý học xã hội: Các nhà tâm lý học xã hội tập trung vào hành vi của con người trong môi trường nhóm. Họ nghiên cứu các hành vi nhóm như định kiến, thiên vị, bắt nạt, hành vi tội phạm và sử dụng chất kích thích.
5. Tâm lý học không chỉ là sức khỏe tinh thần
Khi nghiên cứu tâm lý học, bạn có thể tưởng tượng một nhà trị liệu đang ghi chép khi một bệnh nhân kể lại những ký ức thời thơ ấu?
Mặc dù trị liệu chắc chắn là một phần quan trọng của tâm lý học, nhưng đó không phải là điều duy nhất mà các nhà tâm lý học làm.
Trên thực tế, nhiều nhà tâm lý học hoàn toàn không làm việc trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần. Tâm lý học bao gồm các lĩnh vực khác bao gồm giảng dạy, nghiên cứu và tư vấn.
Sức khỏe tâm thần chắc chắn là một lĩnh vực quan tâm chính trong tâm lý học, nhưng các nhà tâm lý học cũng làm những việc như giúp các vận động viên trau dồi động lực và sự tập trung tinh thần, giúp thiết kế các sản phẩm an toàn và hữu ích cũng như giúp các doanh nghiệp hiểu cách ảnh hưởng đến người tiêu dùng.
6. Tâm lý học ở xung quanh bạn
Tâm lý học không chỉ là một môn học chỉ tồn tại trong lớp học, phòng thí nghiệm nghiên cứu và văn phòng sức khỏe tâm thần. Các nguyên tắc của tâm lý học có thể được nhìn thấy xung quanh bạn trong các tình huống hàng ngày.
Các quảng cáo trên báo và truyền hình mà bạn nhìn thấy hàng ngày dựa vào tâm lý học để phát triển các thông điệp tiếp thị nhằm gây ảnh hưởng và thuyết phục mọi người mua sản phẩm được quảng cáo. Các trang web bạn thường truy cập sử dụng tâm lý học để hiểu cách mọi người đọc, sử dụng và giải thích thông tin trực tuyến.
Tâm lý học cũng có thể đóng một vai trò trong việc cải thiện sức khỏe tổng thể và hạnh phúc của bạn. Ví dụ, hiểu một số nguyên tắc cơ bản của tâm lý học hành vi có thể hữu ích nếu bạn đang cố gắng từ bỏ một thói quen xấu và thiết lập các thói quen mới.
Bạn có thể tăng cường sức khỏe và hạnh phúc của mình bằng cách tìm hiểu thêm về hành vi và môi trường chịu trách nhiệm cho điều đó. Giải quyết nỗi ám ảnh, giảm căng thẳng, phát triển kỹ năng giao tiếp và đưa ra lựa chọn sáng suốt hơn chỉ là một vài trong số những điều tâm lý học có thể hỗ trợ bạn.
7. Tâm lý học có nhiều con đường sự nghiệp
Nếu con bạn gặp vấn đề ở trường, bạn có thể tìm lời khuyên từ chuyên gia tâm lý học đường, người chuyên giúp trẻ giải quyết các vấn đề về học tập, xã hội, cảm xúc và các vấn đề khác.
Nếu bạn lo lắng về cha mẹ hoặc ông bà lớn tuổi, bạn có thể muốn tham khảo ý kiến của một nhà tâm lý học phát triển, người được đào tạo đặc biệt và có kiến thức về các vấn đề liên quan đến quá trình lão hóa.
Để xác định chuyên gia nào phù hợp với nhu cầu của bạn, bạn nên hiểu một số yêu cầu đào tạo và cấp phép khác nhau cho các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. Nếu bạn đang cố gắng chọn một nhà trị liệu tâm lý, thì việc tìm hiểu thêm về những chuyên gia nào có thể cung cấp các dịch vụ trị liệu cũng có thể hữu ích.
Nếu bạn đang nghĩ đến việc học chuyên ngành tâm lý học, có rất nhiều con đường sự nghiệp để bạn lựa chọn. Những điều này phụ thuộc phần lớn vào trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc của bạn, vì vậy điều quan trọng là phải nghiên cứu các yêu cầu về đào tạo và cấp phép của lĩnh vực chuyên môn mà bạn đã chọn.
Một số lựa chọn nghề nghiệp có thể bao gồm tâm lý học lâm sàng, tâm lý học pháp y, tâm lý học sức khỏe và tâm lý học tổ chức công nghiệp.
8. Các nhà tâm lý học làm cho cuộc sống con người tốt hơn
Các mục tiêu chính của tâm lý học là mô tả, giải thích, dự đoán và cải thiện hành vi của con người. Một số nhà tâm lý học đạt được điều này bằng cách đóng góp vào sự hiểu biết cơ bản của chúng ta về cách mọi người suy nghĩ, cảm nhận và hành xử. Những người khác làm việc trong môi trường ứng dụng để giải quyết các vấn đề trong thế giới thực có ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
Và cuối cùng, nhiều nhà tâm lý học đã cống hiến cuộc đời mình để giúp đỡ những người đang phải vật lộn với các vấn đề tâm lý.
Bạn có thể thấy những chuyên gia này làm việc trong bệnh viện, phòng khám sức khỏe tâm thần, phòng khám tư nhân và các cơ sở khác để chẩn đoán rối loạn tâm lý và cung cấp liệu pháp tâm lý cho mọi người thuộc mọi tầng lớp xã hội.
Mặc dù công việc của các nhà tâm lý học có thể rất đa dạng, nhưng tất cả họ đều có chung một mục tiêu quan trọng: giúp mọi người có cuộc sống tốt hơn.
Kết luận
Tâm lý học là một môn học phong phú và hấp dẫn, có ứng dụng thiết thực trong nhiều lĩnh vực của đời sống. Nếu bạn đã từng muốn tìm hiểu thêm về lý do tại sao mọi người suy nghĩ và hành động theo cách họ làm, thì nghiên cứu tâm lý học là một cách tuyệt vời để hiểu rõ hơn về trải nghiệm của con người.
Tâm lý học có tác động mạnh mẽ đến thế giới ngày nay. Cuộc sống hàng ngày của chúng ta bị ảnh hưởng sâu sắc bởi sự tương tác của sinh học, các mối quan hệ và các quá trình tinh thần. Các nhà tâm lý học có kỹ năng hiểu được vai trò của các yếu tố này trong việc ảnh hưởng đến sức khỏe, hạnh phúc và phúc lợi tổng thể.
Nguồn:
https://www.verywellmind.com/psychology-basics-4157186
Đọc thêm:
https://tamlyhoc101.com/tam-ly-hoc-va-nhung-dieu-co-ban-nhat-20230218
https://tamlyhoc101.com/7-quan-diem-quan-trong-nhat-trong-tam-ly-hoc-hien-dai-20230228
