Thời hiện đại không chắc chắn có thể khiến tất cả chúng ta đôi lúc cảm thấy một chút hoang tưởng.
Nhưng khi nào thì chứng hoang tưởng chuyển từ những khoảnh khắc không chắc chắn sang một mối quan tâm tâm lý thực sự?
Hoang tưởng là gì?
Theo một thuật ngữ chung, hoang tưởng là niềm tin rằng bạn đang bị đe dọa hoặc khủng bố bí mật bởi một thứ gì đó hoặc một ai đó, ngay cả khi bạn không có bằng chứng xác thực. Những suy nghĩ có thể là không thường xuyên hoặc liên tục.
Nhiều người trong chúng ta đôi khi trải qua chứng hoang tưởng chung chung. Các sự kiện toàn cầu có thể là yếu tố kích hoạt – đột nhiên bạn cảm thấy sợ phải làm những việc mà trước đây bạn cho là đương nhiên (hãy đọc bài viết của chúng tôi về ‘Sự lo lắng từ các Sự kiện Toàn cầu’ nếu bạn thấy điều này quen thuộc).
Nếu không, bạn có thể bị hoang tưởng do căng thẳng, mất ngủ nhiều ngày hoặc sau khi sử dụng ma túy hoặc rượu.
Nhưng đối với hầu hết chúng ta, hoang tưởng chỉ thoáng qua. Khi chứng hoang tưởng tồn tại lâu dài và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống cũng như khả năng quan hệ với người khác của bạn thì nó mới trở thành một vấn đề.
Hoang tưởng kéo dài và cấp tính về mặt tâm lý có thể có nhiều bộ mặt. Nó có thể chỉ là một điều gì nhỏ nhặt đằng sau sự hoang tưởng của bạn, chẳng hạn như chắc chắn rằng người đồng nghiệp mà bạn ngồi cạnh ở nơi làm việc đang muốn hãm hại bạn, hoặc điều gì đó lớn hơn, như chắc chắn rằng chính phủ đang theo dõi bạn.
Các triệu chứng của bệnh hoang tưởng
Sau đây có thể là những dấu hiệu cho thấy bạn đang mắc chứng hoang tưởng:
- những suy nghĩ lo lắng không hợp lý (bạn không thể chứng minh là chúng đúng)
- cảm thấy rất nghi ngờ và không thể tin tưởng những người xung quanh bạn
- những cơn sợ hãi và cảm giác bất lực
- cảm giác tức giận và muốn tranh cãi với người khác
- các dấu hiệu thể chất của sự lo lắng (tim đập nhanh, căng cơ, v.v.)
- chắc chắn rằng những người khác ‘đang muốn hãm hại bạn’
- liên tục buộc tội người khác về mọi thứ
- có thể tin rằng bạn là nạn nhân của một âm mưu
- luôn tìm kiếm những động cơ tiềm ẩn
- cảm thấy bị phản bội
- khó tha thứ cho người khác và thường không thân thiện
- phòng thủ và chắc chắn rằng mọi người đang chỉ trích bạn ngay cả khi họ khẳng định rằng họ không làm thế
- cảnh giác cao độ (luôn đề phòng mối đe dọa và không thể thư giãn).
Khi nào thì chỉ là hoang tưởng, khi nào thì là rối loạn tâm thần?
Nó phụ thuộc vào thời gian mà hoang tưởng là vấn đề đối với bạn, cùng với mức độ cấp tính và mức độ lan tỏa của nó.
Rối loạn nhân cách hoang tưởng liên quan đến việc không tin tưởng và nghi ngờ người khác sớm nhất từ khi còn trẻ. Và lối suy nghĩ này sẽ lan tỏa khắp mọi khía cạnh trong cuộc sống của bạn (đọc thêm trong bài viết của chúng tôi về ‘Rối loạn Nhân cách Hoang tưởng là gì?).
Nếu vấn đề dài hạn của bạn là luôn cảm thấy mình bị theo dõi hoặc bị bám đuôi, đó có thể là dấu hiệu của bệnh tâm thần phân liệt. Bạn cần tìm tới các bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý lâm sàng để nhận được chẩn đoán chính xác nhất.
Nhưng tôi không bị ảo tưởng, tôi có bị hoang tưởng hay không?
Ảo tưởng xảy ra khi những suy nghĩ hoang tưởng phi lý trí của bạn phát triển mạnh đến mức bạn hoàn toàn tin rằng chúng là thật, ngay cả khi những người khác cho bạn thấy bằng chứng chắc chắn rằng chúng không có thật.
Vì vậy, bạn có thể mắc chứng hoang tưởng mà không đến mức độ ảo tưởng, ví dụ như khi bạn nghĩ rằng bạn có liên hệ với hoàng tộc (ảo tưởng về quyền thế) hoặc bạn đang bị theo dõi bởi những người ngoài trái đất.
Nếu niềm tin kỳ lạ của bạn tiếp tục kéo dài một tháng hoặc hơn, bạn có thể mắc chứng bệnh gọi là ‘rối loạn ảo tưởng’. Lưu ý rằng rối loạn này chỉ ảnh hưởng đến suy nghĩ của bạn, trái ngược với bất kỳ ý tưởng nào cho rằng bạn ‘nhìn thấy thứ gì đó’ (đọc bài viết của chúng tôi về ‘Ảo tưởng và Ảo giác’ để biết thêm về vấn đề này).
Tôi lo lắng rất nhiều về việc sẽ có chuyện xấu xảy ra, tôi có bị hoang tưởng không?
Nếu bạn luôn lo lắng rằng thế giới này nguy hiểm, đó có thể là một đặc điểm tính cách hoặc một niềm tin cốt lõi xuất phát từ một tuổi thơ không ổn định. Chỉ khi bạn cảm thấy mọi thứ sẽ trở nên tồi tệ vì những người khác hoặc thế lực khác muốn làm hại bạn thì những suy nghĩ tiêu cực của bạn mới là hoang tưởng.
Tất nhiên nếu nỗi lo của bạn khiến bạn có các triệu chứng của lo âu, bạn nên nói chuyện với chuyên gia tư vấn hoặc nhà trị liệu tâm lý về điều đó.
Những suy nghĩ hoang tưởng là như thế nào?
Đôi khi những suy nghĩ về một mối nguy hiểm đang chực chờ không phải là điều hoang tưởng, chúng thiết thực và rất thực tế. Ví dụ, nếu có một công viên địa phương nơi gần đây có vài người bị tấn công, bạn sẽ đúng khi lo lắng và tránh nó vào ban đêm.
Những suy nghĩ hoang tưởng không dựa trên sự thật, chúng có thể là những câu chuyện mơ hồ làm lạc hướng và người khác sẽ không có cùng suy nghĩ với bạn. Thay vào đó, họ sẽ ngạc nhiên và trấn an bạn hoặc cố gắng chứng minh cho bạn thấy suy nghĩ của bạn hoàn toàn không đúng.
Dưới đây là một số ví dụ về suy nghĩ hoang tưởng:
Mọi người ở trường luôn cố ý làm tôi buồn, tôi chắc chắn về điều đó. Ví dụ, không phải ngẫu nhiên khi ai đó ném thức ăn trong sảnh, nó đã rơi trúng tủ đồ của tôi.
Gia đình tôi đang bí mật âm mưu ăn cắp tất cả tiền của tôi và khiến tôi mất việc.
Người giám sát của tôi luôn nói theo những cách khó hiểu với những lộng ngữ và những gợi ý mơ hồ, tất cả đều nhằm mục đích khiến tôi cảm thấy tự ti.
Hàng xóm của tôi muốn giết tôi, đó là lý do tại sao họ để kính vỡ bên ngoài.
Hội đồng của tôi đã thiết lập máy quay để theo dõi tôi.
Mỗi khi tôi đi làm, luôn có một người đàn ông ở cùng sân ga với tôi và tôi chắc chắn rằng anh ta được vợ cũ của tôi cử đến để theo dõi tôi.
Nguyên nhân nào khiến mọi người gặp vấn đề với chứng hoang tưởng?
Giống như hầu hết các tình trạng tâm lý, hoang tưởng có xu hướng là sự kết hợp của các yếu tố khác nhau thay đổi từ người này sang người khác.
Một tuổi thơ không ổn định hoặc sang chấn thời thơ ấu có thể là một yếu tố. Đây có thể là cha mẹ không ổn định, một môi trường thực sự nguy hiểm đối với sức khỏe của bạn hoặc cha mẹ nghiêm khắc và kỷ luật một cách không cần thiết.
Tuổi thơ lớn lên trong nghèo khó cũng có thể là một ảnh hưởng. Cảm giác bất lực, bị biến thành nạn nhân và sự phân biệt đối xử đến từ việc sống trong một khung cảnh kinh tế xã hội thấp hơn có thể đã góp phần vào các kiểu suy nghĩ dẫn đến chứng hoang tưởng.
Một số người mắc chứng hoang tưởng đã được phát hiện có bộ não hoạt động khác với người thường. Họ không có khả năng lý luận giống người khác. Nếu điều này không trực tiếp gây ra hoang tưởng, nó cũng gây ra căng thẳng xã hội và sau đó có thể dẫn đến hoang tưởng.
Rối loạn tâm thần liên quan đến chứng hoang tưởng
Các rối loạn tâm thần có triệu chứng hoang tưởng bao gồm:
- rối loạn nhân cách hoang tưởng
- rối loạn tâm thần
- tâm thần phân liệt
- rối loạn phân liệt
- rối loạn hoang tưởng
- lo lắng xã hội
Các vấn đề sức khỏe tâm thần thường hay đi đôi với chứng hoang tưởng bao gồm:
- trầm cảm
- lo âu
- các vấn đề về giấc ngủ
- các vấn đề về mối quan hệ
- cô đơn triền miên
Tôi có cần sự giúp đỡ cho chứng hoang tưởng của mình không?
Bạn không cần phải đợi đến lúc tin rằng mình bị rối loạn sức khỏe tâm thần nghiêm trọng mới tìm sự trợ giúp cho chứng hoang tưởng của mình. Trên thực tế, tốt hơn cả là bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia trước khi mọi thứ trở nên tồi tệ hơn.
Hoang tưởng được biết là khiến nhiều người cảm thấy bị cô lập, cô đơn và trầm cảm, tất cả đều rất khó kiểm soát
Nói chung, đã đến lúc tìm kiếm sự hỗ trợ nếu bạn thấy chứng hoang tưởng của mình gây khó chịu hoặc nếu nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống hàng ngày và khả năng hoạt động bình thường của bạn.
Tất nhiên, nếu bạn cảm thấy mình có thể bị rối loạn sức khỏe tâm thần, hãy tìm kiếm một chẩn đoán thích hợp. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) cũng được chứng minh là hữu ích để điều trị chứng hoang tưởng cực độ. Và liệu pháp tạo mối quan hệ tin tưởng có thể giúp bạn hiểu người khác và ý định của họ tốt hơn, và dần dần bạn sẽ cảm thấy ít phòng bị và sợ hãi hơn.
(Nguồn: HARLEY THERAPY)
