Chứng chán ăn có nghĩa là chán ăn hoặc không ăn được, và nó có thể là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhau. Khi một người mắc chứng chán ăn tâm thần, họ cố ý hạn chế thức ăn của mình như một phần của chứng rối loạn sức khỏe tâm thần nghiêm trọng và có khả năng đe dọa tính mạng. Điều này thường liên quan đến những khó khăn về cảm xúc, hình thể không thực tế và nỗi sợ tăng cân quá mức.
Chứng chán ăn tâm thần có thể ảnh hưởng đến mọi người theo cách khác nhau. Với phương pháp điều trị thích hợp, khả năng hồi phục là hoàn toàn có thể.
Trong một số trường hợp, một người có thể giảm cân đáng kể và biểu hiện các hành vi đặc trưng của chứng chán ăn nhưng không có trọng lượng cơ thể hoặc chỉ số khối cơ thể (BMI) quá thấp. Các nhà nghiên cứu gọi đây là chứng chán ăn tâm thần không điển hình.
Chán ăn tâm thần thường xuất hiện trong những năm thiếu niên hoặc đầu tuổi trưởng thành của một người, nhưng đôi khi nó có thể bắt đầu trước 13 tuổi hoặc muộn hơn trong cuộc đời.
Mọi người thường nghĩ chán ăn tâm thần liên quan đến nữ giới, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ giới tính hoặc giới nào. Nghiên cứu cho thấy nguy cơ mắc chứng rối loạn ăn uống ở những người chuyển giới có thể cao hơn những người hợp giới.
Thống kê cho thấy nữ mắc chứng biếng ăn nhiều hơn nam mắc chứng rối loạn này với tỷ lệ 10:1. Các ảnh hưởng của rối loạn có nhiều khả năng đe dọa tính mạng ở nam giới hơn nữ giới. Lý do cho điều này là nam giới thường nhận được chẩn đoán muộn hơn do lầm tưởng rằng nó không ảnh hưởng đến họ.
Chứng chán ăn tâm thần là gì?
Một người mắc chứng chán ăn tâm thần sẽ cố ý hạn chế lượng thức ăn của họ như một cách để giảm cân hoặc tránh tăng cân. Một người mắc chứng chán ăn tâm thần thường sẽ rất sợ tăng cân, ngay cả khi họ thiếu cân trầm trọng.
Hạn chế ăn uống có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và dẫn đến các biến chứng có thể đe dọa tính mạng.
Những khó khăn về cảm xúc và tâm lý của chứng chán ăn tâm thần khó để một người có thể vượt qua.
Liệu pháp bao gồm tư vấn, tư vấn dinh dưỡng và chăm sóc y tế. Một số người có thể cần điều trị trong bệnh viện.
Có rất nhiều lời đồn về chứng rối loạn ăn uống. Những điều này có thể dẫn đến những giả định sai lầm và ảnh hưởng đến cơ hội tìm kiếm, nhận được sự giúp đỡ.
Triệu chứng chán ăn tâm thần
Chán ăn tâm thần là một tình trạng phức tạp. Dấu hiệu chính là giảm cân đáng kể hoặc trọng lượng cơ thể thấp. Trong chứng chán ăn tâm thần không điển hình, người bệnh có thể vẫn có cân nặng vừa phải mặc dù đã giảm cân đáng kể.
Việc thiếu chất dinh dưỡng có thể dẫn đến các dấu hiệu và triệu chứng thể chất khác, bao gồm:
- mất khối lượng cơ nghiêm trọng
- bơ phờ, mệt mỏi hoặc kiệt sức
- huyết áp thấp
- choáng váng hoặc chóng mặt
- thân nhiệt thấp kèm theo tay chân lạnh hoặc có thể hạ thân nhiệt
- đầy hơi hoặc đau bụng
- da khô
- bàn tay và bàn chân sưng tấy
- rụng tóc
- mất kinh hoặc kinh nguyệt ít hơn
- vô sinh
- mất ngủ
- mất mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương
- móng tay dễ gãy
- táo bón
- nhịp tim bất thường hoặc bất thường
- lanugo, là lông tơ mịn trên cơ thể
- tăng râu
- hôi miệng và sâu răng ở những người thường xuyên nôn mửa
Người đó cũng có thể biểu hiện một số hành vi nhất định, chẳng hạn như:
- hạn chế lượng thức ăn tổng thể của họ hoặc phạm vi thức ăn mà họ tiêu thụ
- thể hiện sự quan tâm quá mức đến cân nặng, kích thước cơ thể, chế độ ăn kiêng, calo và thức ăn
- tập thể dục nhiều, uống thuốc nhuận tràng hoặc tự gây nôn
- đánh giá trọng lượng và kích thước cơ thể thường xuyên
- nói về “béo” hoặc thừa cân
- phủ nhận cảm giác đói hoặc tránh giờ ăn
- phát triển các nghi thức ăn uống, chẳng hạn như ăn các loại thực phẩm theo một thứ tự cụ thể
- nấu cho người khác mà không ăn
- từ bỏ bạn bè và giao tiếp xã hội
- có dấu hiệu trầm cảm
Người đó có thể liên hệ thức ăn và việc ăn uống với cảm giác tội lỗi. Họ dường như không biết rằng có điều gì không ổn hoặc không sẵn sàng nhận ra các vấn đề của họ xung quanh việc ăn uống.
Không phải tất cả mọi người với tình trạng này đều có hành vi giống nhau, và một số người có thể mắc chứng chán ăn tâm thần không điển hình, nghĩa là họ sẽ không có trọng lượng cơ thể thấp.
Hệ quả chán ăn tâm thần
Lo lắng về trọng lượng và hình thể thường là đặc điểm của chứng chán ăn tâm thần, nhưng chúng có thể không phải là nguyên nhân chính. Các chuyên gia không biết chính xác lý do tại sao tình trạng này xảy ra, nhưng các yếu tố di truyền, môi trường, sinh học và các yếu tố khác có thể đóng một vai trò nào đó.
Đối với một số người, chán ăn tâm thần cũng phát triển như một cách để giành quyền kiểm soát một khía cạnh trong cuộc sống của họ. Khi người đó kiểm soát lượng thức ăn tiêu thụ, điều này giống như thành công, và do đó, sẽ tiếp tục hành vi.
Yếu tố nguy cơ chán ăn tâm thần
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển chứng chán ăn tâm thần của một người, bao gồm:
- những lời chỉ trích trong quá khứ về thói quen ăn uống, cân nặng hoặc hình thể của họ
- quá khứ bị trêu chọc hoặc bắt nạt, đặc biệt là về cân nặng hoặc hình thể
- cảm giác áp lực từ xã hội hoặc nghề nghiệp của họ để trở nên mảnh mai
- lòng tự trọng thấp
- lo âu
- tính cách có xu hướng ám ảnh hoặc cầu toàn
- lạm dụng tình dục
- quá khứ áp lực ăn kiêng để phù hợp với các chuẩn mực văn hóa không phải của riêng họ
- sang chấn lịch sử, chẳng hạn như phân biệt chủng tộc
Yếu tố sinh học và di truyền
Một người cũng có thể có nguy cơ cao mắc chứng rối loạn ăn uống nếu:
- một người họ hàng gần đã bị rối loạn tương tự
- có tiền sử gia đình bị trầm cảm hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác
- họ bị bệnh tiểu đường loại 1
Vào năm 2015, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người mắc chứng chán ăn tâm thần có thể có hệ vi sinh đường ruột khác với những người không mắc bệnh này. Điều này có thể góp phần gây ra lo lắng, trầm cảm và giảm cân hơn nữa.
Chẩn đoán
Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời làm tăng cơ hội có kết quả tốt.
Bác sĩ có thể hỏi người bệnh các câu hỏi để biết về thói quen ăn uống, cân nặng cũng như sức khỏe tinh thần và thể chất tổng thể của họ.
Họ có thể yêu cầu các xét nghiệm để loại trừ các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn khác có các dấu hiệu và triệu chứng tương tự, chẳng hạn như kém hấp thu, ung thư và các vấn đề về nội tiết tố.
Ngoài khám sức khỏe, việc chuẩn đoán có thể bao gồm:
- xét nghiệm máu, bao gồm xét nghiệm đông máu, công thức máu đầy đủ và hồ sơ chuyển hóa toàn diện
- xét nghiệm nước tiểu
- một điện tâm đồ
- kiểm tra hình ảnh, chẳng hạn như chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc quét mật độ xương
Đánh giá tâm lý cũng cần thiết để xác định xem một người có đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán về chứng chán ăn tâm thần hay không.
Theo Hiệp hội Rối loạn Ăn uống Quốc gia, các tiêu chí dưới đây có thể giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán. Tuy nhiên, họ lưu ý rằng không phải ai mắc chứng rối loạn ăn uống nghiêm trọng sẽ đáp ứng được tất cả các tiêu chuẩn này.
- Hạn chế tiêu thụ năng lượng và trọng lượng cơ thể thấp đáng kể so với tuổi, giới tính và sức khỏe tổng thể của người đó.
- Rất sợ tăng cân hoặc béo lên, mặc dù thiếu cân.
- Những thay đổi trong cách một người cảm nhận về hình thể hoặc cân nặng của họ, tác động quá mức đến nhận thức về hình ảnh bản thân hoặc không cho rằng trọng lượng cơ thể thấp hiện tại của họ là một vấn đề.
Chán ăn tâm thần với chứng cuồng ăn bulimia
Chán ăn tâm thần và chứng cuồng ăn bulimia đều là chứng rối loạn ăn uống và đôi khi có chung một số triệu chứng nhất định, chẳng hạn như quá sợ tăng cân hoặc nhận thức sai lệch về hình thể.
Tuy nhiên, những người mắc chứng chán ăn thường hạn chế ăn, tập thể dục quá sức hoặc áp dụng chế độ ăn kiêng khắc nghiệt để giảm cân.
Mặt khác, chứng cuồng ăn bulimia được đặc trưng bởi các đợt tái phát cuồng ăn hoặc ăn một lượng lớn thức ăn, sau đó là các hành vi bù đắp để ngăn ngừa tăng cân, chẳng hạn như tự gây ra nôn, tập thể dục quá sức, tiêu thụ thuốc nhuận tràng hoặc nhịn ăn.
Chu kỳ này cũng có thể xuất hiện ở những người được chẩn đoán mắc hội chứng cuồng ăn /đào thải của chứng chán ăn tâm thần.
Tuy nhiên, không giống như chứng cuồng ăn, chứng chán ăn tâm thần cũng được đặc trưng bởi việc hạn chế tiêu thụ năng lượng nghiêm trọng, dẫn đến trọng lượng cơ thể thấp bất thường so với độ tuổi, giới tính và sức khỏe nói chung của một người.
Điều trị và phục hồi
Một chuyên gia chăm sóc sức khỏe sẽ lập một kế hoạch toàn diện để giải quyết các nhu cầu cụ thể của cá nhân.
Một nhóm các chuyên gia có thể giúp người đó vượt qua những khó khăn về thể chất, tình cảm, xã hội và tâm lý mà họ phải đối mặt.
Các chiến lược bao gồm:
- liệu pháp nhận thức-hành vi (CBT), có thể giúp người đó tìm ra cách mới trong suy nghĩ, hành vi và quản lý căng thẳng
- tư vấn gia đình và cá nhân, nếu thích hợp
- liệu pháp dinh dưỡng, cung cấp thông tin về cách sử dụng thực phẩm để xây dựng và duy trì sức khỏe
- thuốc điều trị trầm cảm và lo âu
- bổ sung chất để giải quyết sự thiếu hụt dinh dưỡng
- trong một số trường hợp, điều trị tại bệnh viện
Có thể điều trj là một thách thức đối với một người mắc chứng chán ăn tâm thần. Do đó, việc tham gia trị liệu của bệnh nhân có thể thay đổi. Tái phát có thể xảy ra, đặc biệt là trong 2 năm đầu điều trị.
Hỗ trợ từ bạn bè và gia đình thực sự quan trọng. Nếu họ có thể hiểu tình trạng bệnh và xác định các dấu hiệu và triệu chứng, họ có thể hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình phục hồi và giúp ngăn ngừa tái phát.
Điều trị tại bệnh viện
Bệnh nhân có thể cần phải dành thời gian ở bệnh viện nếu họ:
- chỉ số BMI thấp trầm trọng
- suy dinh dưỡng
- biến chứng do ăn uống không đủ
- liên tục từ chối ăn
- cấp cứu tâm thần
Điều trị sẽ tăng dần lượng thức ăn để phục hồi sức khỏe tổng thể.
Các biến chứng
Các biến chứng có thể ảnh hưởng đến mọi hệ thống cơ thể và chúng có thể nghiêm trọng.
Chúng bao gồm các vấn đề với:
- hệ thống tim mạch
- máu, chẳng hạn như số lượng tế bào máu trắng hoặc hồng cầu thấp
- hệ tiêu hóa
- thận
- sự mất cân bằng nội tiết tố
- mật độ xương
Một số vấn đề này có thể đe dọa tính mạng. Ngoài những ảnh hưởng về thể chất của chế độ dinh dưỡng kém, người đó có thể tăng nguy cơ tự tử.
Trên thực tế, chứng chán ăn tâm thần có tỷ lệ tử vong cao nhất trong tất cả các tình trạng sức khỏe tâm thần.
Vì lý do này, chẩn đoán và điều trị sớm là điều cần thiết.
Phòng ngừa
Rối loạn ăn uống có thể do nhiều yếu tố gây ra và hiện chưa có cách nào được biết để ngăn chặn sự phát triển của chứng chán ăn tâm thần.
Tuy nhiên, nhận biết các triệu chứng và tìm cách điều trị sớm có thể giúp cải thiện cơ hội khỏi bệnh.
Theo Hiệp hội Rối loạn Ăn uống Quốc gia, các chương trình phòng ngừa nhằm giảm các yếu tố gây rối loạn ăn uống cũng có thể có hữu ích.
Các chương trình này thường liên quan đến việc thay đổi chính sách công, khuyến khích mọi người đặt câu hỏi về văn hóa ăn kiêng và các phương tiện truyền thông, thúc đẩy sự chấp nhận của cơ thể và thay thế các chế độ ăn kiêng hạn chế bằng các thực hành như ăn uống trực quan.
Sống chung với chứng chán ăn tâm thần
Tiến sĩ Maria Rago, Chủ tịch Hiệp hội Quốc gia về chứng biếng ăn Nervosa và các chứng rối loạn liên quan (ANAD), đã đưa ra Medical News Today những lời khuyên sau đây cho những ai nghĩ rằng họ hoặc người thân có thể mắc chứng chán ăn tâm thần:
- Hãy tử tế và tôn trọng hơn là phán xét.
- Hãy tìm hiểu các nhà cung cấp dịch vụ điều trị để tìm người phù hợp và gặp gỡ với một số người để quyết định xem ai có thể giúp đỡ tốt nhất.
- Xem xét một nhóm điều trị — bao gồm một chuyên gia dinh dưỡng, một nhà trị liệu và một bác sĩ tâm thần — tất cả những người này nên chuyên về rối loạn ăn uống.
- Đảm bảo nhận được tất cả sự giáo dục và hỗ trợ có thể.
- Xem lại kế hoạch điều trị và thực hiện thay đổi khi bạn thấy tốt nhất.
Tiến sĩ Rago lưu ý rằng ANAD có các nhóm hỗ trợ miễn phí và các chương trình cố vấn để phục hồi và họ mời mọi người tận dụng các dịch vụ miễn phí. “Sự giúp đỡ phù hợp có thể thay đổi cuộc đời bạn, và thậm chí cứu mạng bạn,” cô nói.
Các câu hỏi thường gặp
Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về chứng chán ăn tâm thần.
Phần tâm thần của chứng chán ăn là gì?
“Nervosa” là một thuật ngữ bắt nguồn từ tiếng Latinh, ban đầu có nghĩa là “lo lắng” hoặc “mạnh mẽ”. “Chán ăn” bắt nguồn từ cả tiếng Latinh và tiếng Hy Lạp và có nghĩa là “không thèm ăn”.
Khi ban đầu được sử dụng để mô tả một hội chứng ở thời Trung cổ, “chán ăn” ám chỉ sự từ chối ăn uống, với mục đích là sự thuần khiết về tôn giáo hoặc tâm linh. Vào những năm 1800, thuật ngữ “chán ăn tâm thần” có nghĩa là sự từ chối thức ăn của bản thân.
Sự khác biệt giữa chán ăn và chán ăn tâm thần là gì?
Chán ăn là một thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng chán ăn hoặc không ăn được, có thể do nhiều tình trạng sức khỏe gây ra. Mặt khác, chán ăn tâm thần là một chứng rối loạn ăn uống, trong đó một người cố ý hạn chế lượng thức ăn của họ để cố gắng giảm cân hoặc ngăn ngừa tăng cân.
Những dấu hiệu cảnh báo trẻ biếng ăn là gì?
Có nhiều dấu hiệu cảnh báo tiềm ẩn của chứng chán ăn, bao gồm cảm giác bận tâm về thức ăn, tập thể dục hoặc trọng lượng cơ thể. Cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ sau khi ăn, tránh các tình huống liên quan đến thức ăn và từ bỏ bạn bè, sở thích hoặc hoạt động là một vài dấu hiệu cảnh báo khác có thể xảy ra.
Tóm tắt
Chán ăn tâm thần là một chứng rối loạn ăn uống và một tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng. Nó liên quan đến việc hạn chế ăn uống, có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng.
Ảnh hưởng của chứng chán ăn tâm thần có thể đe dọa đến tính mạng, nhưng tư vấn, thuốc và điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần tiềm ẩn có thể giúp những người mắc chứng này.
Nếu một người có dấu hiệu chán ăn tâm thần, họ nên tìm kiếm sự trợ giúp y tế. Chẩn đoán và điều trị sớm có nhiều khả năng dẫn đến một kết quả tích cực.
(Nguồn: MEDICAL NEWS TODAY)
