Cho dù bạn đang cố gắng phát hiện ra một tay súng trường học tiềm năng, một người tình nguy hiểm, một kẻ nói dối hoàn toàn tại nơi làm việc, một kẻ lừa đảo trên internet hoặc một ai đó đang thúc đẩy một hợp đồng kinh doanh không có thật với bạn, bạn nên biết một số dấu hiệu cảnh báo đối với những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội. Những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội có thể có một số đặc điểm tính cách tiềm ẩn và nguy hiểm.
DSM-5 liệt kê 10 tiêu chí chẩn đoán chứng rối loạn tính cách chống đối xã hội 1 (ASPD), nhưng nó giả định rằng bạn đã được đào tạo chuyên nghiệp và có nhiều thông tin về các cá nhân. Tôi sẽ không dạy bạn cách chẩn đoán ASPD hoặc phân biệt chúng với một rối loạn tính cách chống đối xã hội (hoặc kẻ thái nhân cách, hoặc kẻ lừa đảo).
Bài đăng này tập trung vào một số gợi ý mà họ có thể cung cấp cho bạn trong một hoặc một vài lần gặp gỡ đầu tiên. Những gợi ý này có thể giúp bạn chọn giữ khoảng cách dù bề ngoài họ có vẻ hấp dẫn đến mức nào. Đừng trở thành mục tiêu.
Chủ đề của sự thống trị
DSM-5 tuyên bố rằng đặc điểm cơ bản là họ sẵn sàng “coi thường [hoặc vi phạm] các quyền của người khác.” Từ kinh nghiệm của tôi trong hơn 30 năm giải quyết các vụ việc pháp lý, xung đột gia đình, tranh chấp tại nơi làm việc và các tình huống khác với tư cách là một nhà tư vấn xung đột mức độ cao, tôi có thể nói rằng động lực của những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội (và họ có rất nhiều năng lượng) là để thống trị người khác. Điều này có thể có hoặc không liên quan đến việc vi phạm pháp luật. Họ muốn thống trị để có được những thứ từ người khác, chẳng hạn như tài sản, tiền bạc, tình dục, đối tác kinh doanh, nhà cửa, xe hơi, đầu tư, danh tiếng, v.v. Nhưng họ cũng thích thống trị người khác chỉ vì cảm giác của nó — cảm giác quyền lực và kiểm soát. Những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội thiếu lương tâm, vì vậy họ sẽ làm bất cứ điều gì để đạt được những gì họ muốn.
Phương pháp ba bước mà tôi khuyên bạn nên sử dụng để nhanh chóng xác định xem ai đó có các đặc điểm bệnh rối loạn tính cách chống đối xã hội (hoặc bất kỳ mẫu tính cách xung đột cao nào) là những gì tôi gọi là Phương pháp WEB®: LỜI của họ, CẢM XÚC của bạn và HÀNH VI của họ (bao gồm những hành động mà 90% mọi người sẽ không bao giờ làm). Sau đây là một số gợi ý mà bạn có thể nhận được từ ai đó bằng cách sử dụng phương pháp này.
Lời nói của họ
Người rối loạn tính cách chống đối xã hội là những người nói nhanh. Lời nói của họ hầu hết là sai, nếu không muốn nói là hoàn toàn sai. Nhưng họ sử dụng rất nhiều từ được thiết kế để che đậy hành vi của họ. Họ có thể là một người hoàn toàn khác với con người mà họ nói. Hãy coi chừng những điều cực đoan — những lời hứa lớn lao; những câu chuyện lớn, về quá khứ hoặc tương lai; và các kế hoạch lớn, không có cơ sở cho chúng hoặc không có kinh nghiệm về bất cứ điều gì họ đang lên kế hoạch.
Lời nói vô cùng tích cực. Em là tuyệt nhất! Tôi không thể sống thiếu em! Tôi sẽ không bao giờ làm tổn thương em! Em xứng đáng với những điều tốt hơn! Em làm cho tôi trở thành một người tốt hơn! Chúng ta sẽ giàu có! Bạn là người đẹp [thông minh, thuyết phục, trung thực, có đạo đức, cao cả, v.v.] nhất mà tôi từng gặp! Tôi sẽ đưa bạn đi khắp thế giới! Tôi sẽ giới thiệu cho bạn một số người thực sự nổi tiếng! Hãy tin tôi!
Từ ngữ cực kỳ tiêu cực. Mặt khác, lời nói của họ có thể cực kỳ tiêu cực, thường là sau khi họ biết bạn một chút. Họ sẽ đổ lỗi cho bạn (Mục tiêu đổ lỗi của họ) về những lỗi nhẹ hoặc không tồn tại: Bạn đã nói dối tôi! (Mặc dù bạn đã không nói dối và họ liên tục nói dối bạn.) Tôi không bao giờ có thể tin tưởng bạn một lần nữa! Sẽ không có ai thuê bạn! Sẽ không ai muốn bạn! Mày thuộc về tao! Tao sẽ huỷ hoại mày! Đừng nói cho ai biết chúng ta đang làm gì, nếu không tôi sẽ phải làm tổn thương bạn! Bạn xứng đáng bị trừng phạt sau những gì bạn đã làm! Bạn nợ tôi cái này! Tôi chưa bao giờ làm tổn thương bạn, nhưng hãy nhìn những gì bạn đã làm với tôi!
Sự chuyển đổi. Một kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội thường sẽ chuyển đổi qua lại giữa cực kỳ quyến rũ và cực kỳ đe dọa để đạt được những gì họ muốn, tùy thuộc vào những gì họ thấy là có hiệu quả hay không vào thời điểm đó. Hãy để ý những ý kiến mạnh mẽ, sau đó họ bỏ qua những ý kiến này để áp dụng quan điểm ngược lại khi thuận tiện. Họ sẽ sử dụng bất cứ từ nào mà họ cho là giúp họ thống trị tình hình vào lúc này, giống như bảng màu của một nghệ sĩ.
Họ cũng sẽ tìm ra điểm yếu và điểm dễ tổn thương của bạn. Họ có thể chơi với bạn một cách tích cực, với những từ ngữ để nâng cao cái tôi của bạn: Bạn sẽ thành công ngoài sức tưởng tượng. Với sự kết nối của tôi và bộ não của bạn, chúng ta đã làm được điều đó. Hoặc họ có thể đánh vào nỗi sợ hãi sâu kín nhất của bạn: Hãy xem, cơ thể của bạn thực sự không hấp dẫn chút nào. Sẽ không ai muốn thân mật với bạn. Hoặc không ai sẽ thuê bạn. Tôi là người tốt nhất mà bạn từng có. Tốt hơn hết bạn nên biết ơn. Rất biết ơn.
Cảm xúc của bạn
Bạn cảm thấy thế nào khi xung quanh người ấy? Cảm xúc của bạn thường là thứ đầu tiên cho bạn biết hãy cẩn thận bởi vì bộ não của bạn muốn tin vào chúng. Nhiều người kết hôn với những người rối loạn tính cách chống đối xã hội, hoặc thuê họ, thực hiện các giao dịch kinh doanh với họ, hoặc bầu họ vào những vị trí có trách nhiệm, mặc dù người ta đã nhìn thấy một số dấu hiệu cảnh báo. Họ muốn tin vào lời nói của người đó hơn là chú ý đến cảm giác của bản thân. Hãy tin tưởng cảm xúc của bạn hơn lời nói của họ. Nếu bạn có cảm giác khó chịu hoặc cực đoan, hãy kiểm tra nó. Thực hiện một cuộc nghiên cứu nhỏ hoặc hỏi xung quanh xem mọi người nghĩ gì về điều tương tự.
Nỗi sợ. Một cảm giác phổ biến xung quanh một kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội là họ có thể làm tổn thương bạn nếu họ muốn. Người rối loạn tính cách chống đối xã hội có thể là những kẻ săn mồi, vì vậy bạn có thể tự nhiên cảm thấy không thoải mái khi ở một mình với chúng. Bạn có thể đột nhiên có cảm giác rằng bạn muốn thoát ra khỏi một tình huống. Hãy đi đi, và đặt câu hỏi sau. Đừng để họ thuyết phục bạn không tin tưởng nỗi sợ hãi của bản thân. Hãy thong thả và nhận thêm thông tin cơ bản về họ.
Say mê. Đây là thái cực khác. Bởi vì họ có nhiều lời nói cực kỳ tích cực, mọi người có thể yêu họ – đặc biệt nếu người đó đang cô đơn, đau buồn hoặc có lòng tự tôn thấp vào thời điểm đó. (Để biết thêm, hãy xem cuốn sách Dating Radar của tôi, có đồng tác giả là Megan Hunter.) Điều này cũng áp dụng cho việc tuyển dụng. Trong thế giới kinh doanh cạnh tranh và nhịp độ nhanh ngày nay, những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội có thể khiến bản thân trông giống như một siêu sao. Nếu bạn cảm thấy bị cuốn hút bởi một đối tác kinh doanh, nhân viên hoặc chủ lao động tiềm năng, bạn có thể đang vướng phải một kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội. Vì họ ở khắp mọi nơi, bạn phải duy trì thái độ hoài nghi lành mạnh cho dù bạn ở đâu.
Vô cùng đồng cảm. Nếu bạn thấy mình cực kỳ đồng cảm với ai đó, bạn có thể muốn tìm hiểu lý do tại sao. Những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội có kỹ năng trong việc tuyên bố rằng họ đã từng là nạn nhân và kể những câu chuyện hay đi kèm với nó. Họ thường lợi dụng những người trong hoàn cảnh dễ bị tổn thương hoặc đồng cảm (người già, nạn nhân của thiên tai, người đi lễ, tình nguyện viên, v.v.). Bằng cách lợi dụng sự đồng cảm của bạn, họ có thể khiến bạn làm những việc mà thông thường bạn sẽ không làm cho bất kỳ ai khác.
Hành vi của họ (Quy tắc 90%)
Một cách đơn giản đáng ngạc nhiên để phát hiện ra một tên sát nhân là tập trung vào hành vi của chúng và phớt lờ lời nói của chúng. Đặc biệt chú ý đến bất kỳ hành vi cực đoan nào — những điều họ làm mà 90% mọi người không làm. Hãy tự hỏi bản thân, liệu tôi có bao giờ làm điều đó không? Hành vi cực đoan là điều phổ biến đối với những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội, nhưng chúng nhanh chóng che đậy nó với lý do: Tôi mệt mỏi. Tôi đã bị căng thẳng rất nhiều. Anh ta (hoặc cô ta) đã buộc tôi làm điều đó. Tôi phải làm điều đó với những gì người kia đã làm. Gần như không quan trọng hành vi đó là gì; những lời bào chữa của họ thường giống nhau. Họ luôn vô tội vạ và hiếm khi xin lỗi trừ khi họ bị bắt quả tang và điều đó sẽ khiến họ trông ổn.
Mục tiêu đổ lỗi. Nhiều kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội cuối cùng tập trung vào Mục tiêu đổ lỗi — những người mà họ cảm thấy có lý khi đối xử tàn nhẫn, cho dù trong gia đình, nơi làm việc hay trong cộng đồng của họ. Họ thường tận hưởng sự đau khổ của người khác. Mặc dù họ có thể nhắm mục tiêu bất kỳ ai, nhưng hầu hết mọi người sẽ tránh họ. Những người mà họ tiếp tục nhắm mục tiêu hoặc bắt nạt là những người tiếp tục tương tác với họ. Hoặc là họ trở nên hung hăng đáp trả kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội (kẻ có thể gây hấn tốt hơn hầu hết bất kỳ ai khác) hoặc họ thể hiện sự sợ hãi hoặc thất vọng của mình. Cả hai cách tiếp cận đều không khôn ngoan. Tốt hơn hết bạn nên bình tĩnh giải tỏa hơn là cho thấy họ ảnh hưởng đến cảm xúc của bạn như thế nào. Họ sẽ thích thú với sự tức giận bất lực của bạn và/hoặc sự thất vọng bất lực của bạn; nó chỉ xác nhận rằng họ đang thống trị bạn.
Những nụ cười, cái nhếch mép và cả tiếng cười. Một khía cạnh đáng ngạc nhiên là xem cách họ tận hưởng nỗi đau và sự khó khăn của người khác. Trong các vụ án pháp lý, tôi đã thấy những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội mỉm cười, nhếch mép hoặc cười thành tiếng khi nạn nhân kể câu chuyện của họ trước một phiên cung cấp bằng chứng hoặc phiên tòa công khai. Nó thu hút sự chú ý của bạn, bởi vì, một lần nữa, 90% mọi người sẽ không bao giờ làm điều đó. Họ sẽ biết rõ hơn và cảm thấy đồng cảm với nạn nhân. Nếu bạn nhìn thấy ai đó đang mỉm cười, nhếch mép hoặc cười thành tiếng khi họ xem nỗi đau của người khác trên TV, trong phim hoặc trên phố khi gặp tai nạn, có thể bạn đang nhìn thấy một kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội không kiểm soát bản thân mình.
Lịch sử hành vi thời thơ ấu. Một trong những tiêu chuẩn của DSM-5 cho chứng rối loạn tính cách chống đối xã hội (sociopathic) là người đó có các dấu hiệu của chứng rối loạn này vào năm 15 tuổi. Điều này có thể bao gồm các hành vi như tra tấn hoặc giết động vật nhỏ hoặc vật nuôi, ăn trộm của gia đình và người lạ, phóng hoả hoặc một kiểu nói dối nghiêm trọng. Điều này là phổ biến một cách đáng ngạc nhiên đối với những kẻ rối loạn tính cách chống đối xã hội, vì vậy chúng có thể cố gắng che giấu một lịch sử như vậy hoặc đưa ra lý do bào chữa. Kẻ xả súng tại trường Parkland ở Florida rõ ràng có tiền sử làm hại động vật. Nhiều người biết về điều đó nhưng có lẽ không nhận ra tiềm năng mà nó chỉ ra.
Kết lại, trên đây chỉ là một vài yếu tố bạn có thể sử dụng để nhận ra các dấu hiệu khả nghi của rối loạn tính cách chống đối xã hội. Các biểu hiện trên đồng thời cũng có thể là biểu hiện của những rối loạn tâm thần khác. Để chắc chắn là ai đó có rối loạn tính cách chống đối xã hội, họ cần được chẩn đoán bởi các chuyên gia tâm lý lâm sàng hoặc bác sĩ tâm thần.
(Nguồn: Psychology Today)
