Điều tạo nên sự khác biệt giữa hai kiểu tính cách nguy hiểm này là ý định của họ.
Khi một người “khó gần” với người xung quanh, thật dễ dàng để nhanh chóng gán cho họ những cái nhãn như người chống đối xã hội hoặc người ái kỷ — đặc biệt nếu người đó có vẻ hoàn toàn tự tin về bản thân hoặc không hối hận về cách hành động của họ có thể ảnh hưởng đến bạn. Nhưng dù có một số điểm tương đồng, chứng chống đối xã hội và chứng ái kỷ là hai chứng rối loạn tâm lý riêng biệt. Hiểu biết về chúng có thể giúp bạn dễ dàng đối phó với một người có vẻ mắc một trong hai chứng rối loạn này.
Người chống đối xã hội và người ái kỷ: Họ có điểm gì chung?
“Cả người chống đối xã hội và người ái kỷ đều mắc chứng rối loạn tính cách cách, có nghĩa là một số đặc điểm tính cách cực đoan đến mức gây hại cho bản thân hoặc người khác, hoặc gây ra nhiều mất mát và thất bại trong cuộc sống, chẳng hạn như mất việc làm hoặc các mối quan hệ quan trọng, hoặc thất bại ở trường học”, Aimee Daramus, PsyD, một nhà tâm lý học lâm sàng được cấp phép có trụ sở tại Chicago, nói với Health.
Những người mắc hai chứng rối loạn này coi trọng bản thân hơn những người khác, không thể bước ra ngoài nhận thức của họ về những gì họ muốn và cần, và coi cảm xúc của người khác là thứ yếu hoặc không phải là vấn đề đối với họ. Họ cũng có thể rất duyên dáng và giỏi thuyết phục. Nhưng những đặc điểm đó đến từ những vấn đề tâm lý khác nhau, và vì những lý do khác nhau.
Các đặc điểm mà tất cả những người ái kỷ đều có
Darrel Turner, Tiến sĩ, một nhà tâm lý học pháp y ở Louisiana, nói với Health: “Một người ái kỷ về bản chất là người bị ám ảnh về bản thân ở mức cực độ”. “Đây là người có mức độ tự tin và niềm tin cao vào bản thân, nhưng ở mức độ rất không lành mạnh và có hại – đến mức nó thực sự bóp méo cảm giác thực tế của họ về bản thân, người khác và thế giới xung quanh. Nó cũng có thể dẫn họ đến hành vi thao túng và bóc lột, bởi vì họ sẽ ưu tiên nhu cầu của bản thân hơn bất kỳ nhu cầu của người nào khác”.
Định nghĩa đó có vẻ rộng, đặc biệt là với thế hệ #selfie và trong văn hóa làm việc khó khăn ngày nay. Nhưng mọi người thường sử dụng sai thuật ngữ ái kỷ. Turner nói: “Chỉ vì ai đó tự mãn về bản thân hoặc lợi dụng người khác không nhất thiết có nghĩa là họ là một người ái kỷ hoàn toàn”.
Theo Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần V, để được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tính cách ái kỷ, một người nào đó sẽ có ý thức tự đề cao bản thân quá mức, đặt mục tiêu dựa trên việc đạt được sự chấp thuận của người khác, đặt ra các tiêu chuẩn cá nhân cao đến mức không hợp lý, thiếu sự đồng cảm, có thái độ chống đối, thể hiện cảm giác có đặc quyền, cố gắng quá mức để thu hút và trở thành tâm điểm chú ý của người khác, và giữ vững niềm tin rằng họ giỏi hơn những người khác. Nó không phải là một giai đoạn hay một tâm trạng; đó là một rối loạn suốt đời.
Trên tất cả, nhu cầu của người ái kỷ là phải là người quan trọng nhất, Daramus nói. “Điều đó thường xuất phát từ sự cảm giác bất an, nhưng đôi khi bạn thấy nó đến từ một vị trí nắm giữ đặc quyền, từ một người thực sự chưa bao giờ có ý tưởng rằng người khác quan trọng”, cô nói.
Điều gì thúc đẩy một kẻ chống đối xã hội?
Người chống đối xã hội – những người thực sự được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tính cách chống đối xã hội – có nhiều đặc điểm ái kỷ, nhưng chứng rối loạn tâm lý này thường nguy hiểm hơn nhiều. Turner giải thích: “Trong khi một người ái kỷ đôi khi có thể gây hại cho mọi người do việc đặt bản thân lên hàng đầu của họ, thì thiệt hại mà họ gây ra cho người khác thường là không cố ý”. “Thông thường, đó là hậu quả của sự tự ám ảnh của họ chứ không phải là động cơ thúc đẩy họ. Mặt khác, một kẻ chống đối xã hội, về cơ bản sẽ cảm thấy ‘phấn khích’ khi làm tổn thương người khác”.
Điều đó không có nghĩa là những người mắc chứng chống đối xã hội đều là kẻ giết người hàng loạt. Turner cho biết: “Thực sự thì một kẻ chống đối xã hội thường bị thúc đẩy bởi nhu cầu kiểm soát và thao túng người khác, gây thiệt hại cho họ theo một cách nào đó, và để đạt được tiền bạc và quyền lực”, Turner nói. “Họ có nhiều khả năng ở trong một mối quan hệ ký sinh hoặc kiểm soát/lạm dụng với một bạn tình; tham gia vào các hoạt động rủi ro như ma túy, cờ bạc có vấn đề và quan hệ tình dục bừa bãi; đâm sau lưng và phá hoại đồng nghiệp của họ tại nơi làm việc; và để thực hiện các âm mưu gian lận tài chính”.
Theo DSM-V, người mắc chứng rối loạn tính cách chống đối xã hội (APD) là người luôn coi mình là trung tâm, hành động dựa trên sự thỏa mãn cá nhân, thiếu sự đồng cảm, không có khả năng thân mật, có bản tính lôi kéo, lừa dối, nhẫn tâm, chấp nhận rủi ro và bốc đồng. Daramus nói: “Một kẻ chống đối xã hội là người, xét ở cấp độ sinh học, thiếu nhận thức về cảm xúc của người khác và không quan tâm đến quy tắc của bất kỳ ai khác”. “Họ duyên dáng và thú vị hơn nhiều so với hầu hết những người ái kỷ, những người có sức hấp dẫn hời hợt hơn. Vì thiếu sự đồng cảm, những kẻ chống đối xã hội không cảm rất ít hoặc không cảm thấy gì khi chúng làm tổn thương hoặc lợi dụng người khác ”.
Turner cho biết thêm, những kẻ chống đối xã hội đặc biệt nguy hiểm vì chúng thường cố gắng che giấu tính cách thật của mình và tỏ ra dễ mến. Mặt khác, một người ái kỷ thực sự thường không — và không thể — cố gắng che giấu bản chất của họ.
Với những nguỵ trang tâm lý của họ, khó có khả năng rằng ai đó được chẩn đoán mắc chứng rối loạn tính cách ái kỷ thuộc rối loạn tính cách chống đối xã hội sẽ nghĩ rằng họ cần hoặc từng tìm kiếm sự giúp đỡ. Nếu bạn nghi ngờ mình đang qua lại với một người có thể mắc một trong hai chứng rối loạn trên, đừng để bị cuốn vào thế giới quan của họ — và đảm bảo đề cao cảnh giác với lợi ích của chính bạn.
(Nguồn: health)
