Tâm thần phân liệt là một chứng rối loạn tâm thần mãn tính khiến một người khó phân biệt giữa nhận thức và niềm tin thật và giả. Các triệu chứng có thể nghiêm trọng và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày.
5 Loại bệnh tâm thần phân liệt
Có năm loại bệnh tâm thần phân liệt được đánh giá bởi một chuyên gia sức khỏe tâm thần dựa trên các triệu chứng chủ yếu mà bệnh nhân gặp phải. Tình trạng của bệnh nhân có thể thay đổi trong suốt quá trình bị bệnh.
Năm loại này không có trong ấn bản thứ năm của Sổ tay chẩn đoán và thống kê các loại rối loạn tâm thần vì Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ nhận thấy rằng chúng “không hữu ích cho các bác sĩ lâm sàng vì các triệu chứng của bệnh nhân thường thay đổi từ loại này sang loại khác và trình bày các triệu chứng của các loại chồng chéo làm sự khác biệt giữa năm loại bệnh không rõ ràng và làm giảm giá trị của chúng.”⁶
1. Bệnh tâm thần phân liệt hoang tưởng có đặc điểm nghi ngờ vô lý và các triệu chứng chủ yếu dương tính.¹ (Dương tính ở đây có nghĩa là các triệu chứng phổ biến đối với tình trạng này và thường đáp ứng với điều trị y tế.) Bệnh nhân bận tâm tới ít nhất một ảo tưởng (thường là quấy rối bản tính) hoặc thường xuyên bị ảo giác. Trong khi đó, các triệu chứng khác của bệnh tâm thần phân liệt — chẳng hạn như ngôn ngữ vô tổ chức, “cảm xúc phẳng lặng”, căng trương lực hoặc hành vi vô tổ chức — không xuất hiện hoặc không nổi trội bằng các triệu chứng tích cực này.
2. Tâm thần phân liệt vô tổ chức (còn được gọi là tâm thần phân liệt hebephrenic) được đặc trưng bởi các triệu chứng chủ yếu là vô tổ chức. Sau đây là tất cả các triệu chứng phù hợp với tiêu chí của loại bệnh này:
- Lời nói vô tổ chức (ví dụ: nói hỗn tạp, không mạch lạc, liền mạch)
- Hành vi vô tổ chức (ví dụ: khó bắt đầu hoặc hoàn thành nhiệm vụ, khó hành động phù hợp trong các tình huống xã hội)
- Cảm xúc phẳng lặng hoặc không phù hợp (ví dụ: giao tiếp bằng mắt kém, thiếu biểu cảm trên khuôn mặt)
3. Hội chứng Catatonic hiện được coi là một dạng hiếm gặp vì phần lớn là kết quả của bệnh tâm thần phân liệt không được điều trị. Hiện nay bệnh này ít xảy ra hơn ở những người bị tâm thần phân liệt vì việc can thiệp và điều trị sớm đã tiến triển.³ Nó được đặc trưng bởi sự tăng hoặc giảm trong vận động với ít nhất hai trong số các triệu chứng sau xuất hiện.
Một người mắc hội chứng Catatonic có thể bất động phần lớn, giữ một tư thế cứng nhắc và chống lại mọi nỗ lực để di chuyển. Mặt khác, có thể chuyển động quá mức, dường như không có mục đích. Điều này có thể bao gồm chứng nhại lời (lặp lại những gì người khác nói) và chứng nhại động tác (bắt chước chuyển động của người khác). Có những điểm đặc trưng trong chuyển động tự nguyện như tư thế kỳ lạ, nhăn mặt hoặc chuyển động rập khuôn (ví dụ: bập bênh, vẫy tay, cắn móng tay).
4. Tâm thần phân liệt không biệt định là một phân loại với những người không phù hợp với ba loại trước đó. Mặc dù họ cũng trải qua chứng hoang tưởng, ảo giác, ngôn ngữ vô tổ chức hoặc hành vi vô tổ chức hoặc hội chứng căng trương lực đáng kể, nhưng các triệu chứng của họ phần lớn không phải là tích cực, vô tổ chức hoặc rối loạn chuyển động. Tâm thần phân liệt thể di chứng
5. Tâm thần phân liệt thể di chứng là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả một bệnh nhân hiện không trải qua các ảo tưởng nổi bật, ảo giác, nói vô tổ chức hoặc các hành vi vô tổ chức hoặc hội chứng căng trương lực. Tuy nhiên, họ đang trải qua ít nhất hai trong số các triệu chứng đó ở mức độ nhẹ hơn (ví dụ: suy nghĩ lệch lạc hoặc niềm tin kỳ quặc) hoặc họ tiếp tục trải qua các triệu chứng âm tính của bệnh tâm thần phân liệt (ví dụ: khó chú ý, tự cô lập khỏi xã hội, vô cảm, giảm khả năng nói).
Loại này được phân biệt với “giai đoạn còn lại” của bệnh tâm thần phân liệt. Thuốc chống loạn thần điều trị hiệu quả các triệu chứng dương tính của bệnh tâm thần phân liệt, nhưng các triệu chứng âm tính thường vẫn còn. Do hiện tượng này, những bệnh nhân tâm thần phân liệt được điều trị không báo cáo bị ảo giác hoặc ảo tưởng đôi khi ở trong “giai đoạn di chứng ” của tâm thần phân liệt, trong thời gian đó bệnh nhân có thể được hoặc không được phân loại vào thể di chứng.
3 Rối loạn phổ tâm thần phân liệt
Sự tập trung vào các triệu chứng chủ yếu khi trùnh bày đã giúp các chuyên gia sức khỏe tâm thần phân biệt và điều trị tốt hơn các rối loạn tâm thần khác giống với tâm thần phân liệt, tạo ra phổ rối loạn tâm thần phân liệt.
- Rối loạn phân liệt cảm xúc giống như tâm thần phân liệt với một phần tâm trạng. Ngoài ảo tưởng, ảo giác hoặc suy nghĩ vô tổ chức, bệnh nhân còn có các giai đoạn tâm trạng lớn (trầm cảm hoặc hưng cảm). Điều này có nghĩa là họ không thể được điều trị chứng rối loạn tâm thần một mình; rối loạn tâm trạng cũng phải được giải quyết. ⁷
- Rối loạn dạng phân liệt cảm xúc có các đặc điểm giống với bệnh tâm thần phân liệt nhưng thời gian triệu chứng ít hơn. Bệnh nhân trải qua các triệu chứng nhiều hơn một tuần và ít hơn sáu tháng. Chẩn đoán này thường được coi là bước đầu tiên để chẩn đoán tâm thần phân liệt cuối cùng, đòi hỏi các dấu hiệu rối loạn liên tục trong ít nhất sáu tháng.
- Rối loạn nhân cách phân liệt hình thành các mối quan hệ cá nhân chặt chẽ, cũng như những sai lệch về nhận thức và tri giác. ⁹ Một số người mắc chứng rối loạn nhân cách phân liệt có thể có hoang tưởng liên hệ. Đây không giống như những ảo tưởng về tham chiếu, trong đó hành vi của một người bị thay đổi do họ tin rằng điều gì đó có thể tham chiếu đến cá nhân họ. Ví dụ: bạn tin rằng những người viết tin đang gửi cho bạn những thông điệp được mã hóa trong các bài báo của họ, vì vậy bạn thu thập và cố gắng giải mã lại những tờ báo đó mỗi ngày. Hoang tưởng liên hệ không dẫn đến hành vi bị thay đổi. Bạn có thể tin rằng sự cố không chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên mà là những dấu hiệu về tương lai của chính bạn. Tuy nhiên hành vi của bạn không thay đổi.
Tương tự, ý nghĩ ma thuật, mê tín dị đoan và tưởng tượng kỳ quái thường gặp trong chứng rối loạn nhân cách phân liệt.
Tương tự như bệnh tâm thần phân liệt, bệnh nhân có thể bị hoang tưởng, cảm xúc không thích hợp, hội chứng sợ xã hội, cảm giác cơ thể bất thường hoặc nói năng kỳ quặc (ví dụ như ẩn dụ, quá phức tạp, mơ hồ).
Đôi khi, một bệnh nhân có thể mắc các triệu chứng này trước khi khởi phát bệnh tâm thần phân liệt hoặc một chứng rối loạn tâm thần khác (được gọi là “tiền mắc bệnh”). ¹⁰
(Nguồn: PSYCOM)
